Hierbij bied ik u de antwoorden aan op de schriftelijke vragen van de leden Eijs en Schonis over de berichten 'Bouwsector loopt miljarden mis door inperking stikstofuitstoot' en ‘Mogelijk 14 miljard minder aan woningbouw en wegen door stikstofuitspraak’ (ingezonden op 23 augustus 2019, met kenmerk 2019Z15965).
De minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties,
drs. K.H. Ollongren
Vraag 1
Kent u de artikelen 'Bouwsector loopt miljarden mis door inperking
stikstofuitstoot' en ‘Mogelijk 14 miljard minder aan woningbouw en
wegen door stikstofuitspraak' met betrekking tot de ABN-AMRO publicatie
‘Stikstof-uitspraak kost bouwsector komende vijf jaar 14 miljard omzet’
Antwoord
Ja.
Vraag 2
Is het waar dat de provincies naar aanleiding van de uitspraak van de
afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State inzake het Programma
Aanpak Stikstof (PAS) in IPO-verband hebben afgesproken voorlopig geen
nieuwe natuurvergunningen te verlenen? Zo ja, wie draait dan op voor de
vertragingsschade? Zo nee, hoe wordt de juridische houdbaarheid van de
verleende vergunningen dan gewaarborgd?
Antwoord
De vergunningverlening heeft even stilgelegen maar in de brief van 4
oktober jl. heeft het kabinet aangekondigd dat stapsgewijs de
vergunningverlening weer op gang kan komen. Per 11 oktober is het loket bij
de (meeste) provincies voor de aanvraag van vergunningen in kader van de
natuurbeschermingswet weer open. Als er geen sprake is van
stikstofdepositie, heeft een initiatiefnemer geen vergunning nodig in het
kader van de Wet Natuurbescherming. De AERIUS-calculator maakt dit
inzichtelijk. Is er wel sprake van depositie, dan is een ecologische
onderbouwing de eerste stap. Als hieruit blijkt dat er geen significant
negatieve effecten zijn op het Natura 2000-gebieden, kan de toestemming
worden verleend. Dit geldt ook voor nieuwe projecten die slechts een
tijdelijke stikstofdepositie hebben. Daarnaast zijn ook (intern en extern)
salderen en de ADC-toets weer mogelijk om een vergunningaanvraag te
onderbouwen. Voor 2020 wordt er een drempelwaarde verkend voor
stikstofdepositie, zodat het vergunningsproces voor veel (kleine)
activiteiten weer in gang kan worden gezet. Daarnaast is het belangrijk dat
er bronmaatregelen worden genomen waar deze effect hebben, onder meer door
vrijwillige en warme sanering van boerenbedrijven in de buurt van
natuurgebieden, investeringen in innovaties en gerichte
snelheidsverlagingen daar waar het effect heeft op de stikstofdepositie.
Vraag 3
In hoeverre mitigeert de ambitie van het kabinet om energieneutrale
woningen te bouwen de beperkingen die de stikstofuitspraak opwerpt?
Antwoord
De afspraken over het terugdringen van de uitstoot van CO2 hebben ook
effect op het terugdringen van de uitstoot van stikstof. Hierdoor
bevorderen deze afspraken ook het terugdringen van de stikstofdepositie.
Alle nieuwbouwwoningen zijn bijna energieneutraal en uitstootvrij
(BENG-eisen). Dat betekent dat deze in de gebruiksfase geen of nauwelijks
stikstofemissie kennen. De verduurzaming van de gebouwde omgeving verloopt
stapsgewijs en gebiedsgericht. Door deze bronaanpak vermindert de
stikstofuitstoot waarmee een bijdrage wordt geleverd aan het natuurherstel
en het mogelijk maken van nieuwe bouwprojecten.
Bronmaatregelen zijn in belangrijke mate al onderdeel van het Klimaatakkkoord. Dit akkoord gaat niet alleen over CO2, maar stuurt ook op stikstof. In 2050 is de volledige gebouwde omgeving CO2-arm en aardgasvrij en bovendien 100% circulair. In dat kader worden al stappen gezet. Zo worden bijvoorbeeld komend jaar de milieuprestatienormen zodanig aangescherpt dat dit circulaire bouw bevordert. Daarnaast is er een subsidieregeling voor huiseigenaren om hun woning te isoleren (een eerste noodzakelijke stap naar alternatieve warmtebronnen).
Vraag 4
Voor hoeveel woningen geldt dat de bouw inmiddels als gevolg van de
uitspraak is stopgezet?
Antwoord
De Raad van State heeft aangegeven dat de PAS-uitspraak geen gevolgen heeft
voor onherroepelijke vergunningen. Bouwprojecten in uitvoering zijn als
gevolg van de uitspraak niet stopgezet. Wel leidt de uitspraak voor een
groot aantal woningbouwplannen tot vertraging en/of aanpassing. In het
overzicht dat de minister van LNV op 13 september jl. aan uw Kamer heeft
doen toekomen is te zien dat provincies en gemeenten inschatten dat de
uitspraak van de Raad van State potentieel meer dan 300.000 woningen raakt.
Uit een inventarisatie van de leden van Bouwend Nederland blijkt dat er op
dit moment bijna 25.000 woningen zijn getroffen door de uitspraak. Dat
betekent niet dat al deze projecten uiteindelijk geen doorgang kunnen
vinden, maar wel dat deze projecten moeten kijken of er een depositie in
Natura 2000 plaatsvindt.
Veel initiatieven zijn stilgevallen waardoor direct uitstel van woningbouw is ontstaan en de continuïteit in de bouwsector in gevaar komt. Voor de vergunningverlening is ook ecologische en juridische expertise bij gemeenten en provincies nodig maar (nog) niet altijd voorhanden. Dat laat onverlet dat de mogelijkheden die thans beschikbaar zijn in veel gevallen perspectief kunnen bieden.
Vraag 5
Wat betekent de stikstofuitspraak voor de afgifte van bouwvergunningen
en wat kunt u doen om het aantal afgegeven bouwvergunningen op peil te
houden, gegeven de ontwikkelingen in verstrekte vergunningen en de
ambities van 75.000 woningen die in de Nationale Woonagenda zijn
opgesteld)?
Antwoord
De afgifte van bouwvergunningen heeft de afgelopen maanden enige vertraging
opgelopen. Inmiddels is het loket voor de aanvragen weer beperkt open. Als
er geen sprake is van stikstofdepositie, heeft een initiatiefnemer geen
vergunning nodig in het kader van de Wet Natuurbescherming. De
AERIUS-calculator maakt dit inzichtelijk. Is er wel sprake van depositie,
dan is een ecologische onderbouwing de eerste stap. Als hieruit blijkt dat
er geen significant negatieve effecten zijn op het Natura 2000-gebieden,
kan de overheid toestemming verlenen. Dit geldt ook voor nieuwe projecten
die slechts een tijdelijke stikstofdepositie hebben. Daarnaast zijn ook
(intern en extern) salderen en de ADC-toets weer mogelijk om een
vergunningaanvraag te onderbouwen.
Vraag 6
Wat kan de bouwsector volgens u doen om emissieloos bouwen te
stimuleren?
Antwoord
Met het verplichten van aardgasvrije bouw is een belangrijke emissiebron
bij nieuwbouw weggenomen. Toch zijn er aanvullende technische innovaties
mogelijk die het terugdringen van de stikstofdepositie in de bouwfase
bevorderen. Op korte termijn zou het een oplossing kunnen zijn om door
middel van installaties de negatieve effecten te mitigeren. Bijvoorbeeld
het installeren van luchtwassers of innovaties als het elektrificeren van
vrachtvervoer en werktuigen zouden daar een belangrijke bijdrage aan kunnen
leveren. Dit soort innovaties vragen een nadere uitwerking. Ik ga daarover
graag met de sector in gesprek. Op de langere termijn is het noodzakelijk
de uitstoot van stikstof bij de bron aan te pakken.
Vraag 7
Welke inspanningen doet u om de sector te stimuleren om emissieloos te
bouwen?
Antwoord
Een belangrijke stap om emissies terug te dringen is al gezet door over te
stappen op aardgasvrije nieuwbouw. Daardoor is - naast stikstofemissies als
gevolg van de zgn. verkeer aantrekkende werking van woningen in de
gebruiksfase - met name het bouwproces nog een tijdelijke bron van
uitstoot. Ik ondersteun de sector door het faciliteren van onderzoek en
kennisuitwisseling.
Vraag 8
Hoe ondersteunt het kabinet de ontwikkeling en inzet van elektrische
werkbouwtuigen?
Antwoord
Er zijn innovaties gaande in de markt, bijvoorbeeld de inzet van
elektrische hijskranen. Ik ben met partijen in de sector in gesprek om
gezamenlijk in kaart te brengen wat nodig is om deze ontwikkeling te
versnellen.
Vraag 9
Welke acties onderneemt het kabinet om de bouwsector te stimuleren om
de stikstof-emissie terug te dringen of grondig te compenseren en zo
woningbouwprojecten door te laten gaan?
Antwoord
De bouwsector is verantwoordelijk voor minder dan 0,6% van de gemiddelde
stikstofdepositie in Nederland (RIVM, 2019). Dat neemt niet weg dat zij kan
bijdragen aan minder stikstofuitstoot. Zo onderzoekt de sector momenteel of
het mogelijk is hubs te maken vanaf waar bouwmaterialen met elektrisch
vervoer naar de eindbestemming kunnen worden gebracht. Ook zijn er
mogelijkheden om bijvoorbeeld elektrische hijskranen in te zetten.
Vraag 10
Onderkent u dat de ADC-toets lastiger uitvoerbaar is voor de woningbouw
dan voor grote infrastructurele projecten, zoals in het artikel wordt
gesteld?
Vraag 11
Kunt u uiteenzetten wanneer een woningbouwproject onder een ‘dwingende
reden van algemeen belang’ valt
Vraag 12
Welke mogelijkheden bestaan er om eventuele drempels voor woningbouw,
die de ADC-toets opwerpt, weg te nemen?
Antwoord vraag 10 t/m 12
De ADC-toets is naar verwachting lastiger uitvoerbaar voor een individueel
woningbouwproject dan voor grote infrastructurele projecten van nationaal
belang. Onderdeel van de toets is immers dat er geen alternatieven
beschikbaar zijn met minder schadelijke effecten voor N2000-gebieden.
Wanneer op een hoger schaalniveau gekeken wordt, bijvoorbeeld op het niveau
van de regio, liggen die alternatieven minder voor de hand. Wanneer er in
een regio een grote vraag naar woningen is, waar niet aan kan worden
voldaan met de huidige voorraad, kan er mogelijk een potentieel (groot)
maatschappelijk belang naar voren komen. Er is juridisch en praktisch nog
geen ervaring opgedaan met de uitvoering van een (regionale) ADC-toets voor
woningbouw.
Vraag 13
In hoeverre is het uw verwachting dat naast woningbouwprojecten die op
plaatsen met een woningoverschot ook op plaatsen zonder een
woningoverschot tegen restricties aanlopen, en wat kunt u in dit geval
doen om de woningbouw op peil te houden?
Antwoord
De gevolgen van de uitspraak van de Raad van State strekken zich uit over
heel Nederland en dit staat los van het feit of er een woningtekort dan wel
–overschot is. De Natura-2000 gebieden liggen verspreid over Nederland en
veel gebieden zijn overbelast met stikstof. Zie verder antwoord vraag 5.
Vraag 14
In hoeverre deelt u de stelling dat binnenstedelijk bouwen door de
uitspraak van nog groter belang wordt, en wat doet u om dit te
stimuleren?
Antwoord
Binnenstedelijke projecten liggen over het algemeen verder van
N2000-gebieden en zullen daarmee tot minder stikstofdepositie kunnen leiden
in deze gebieden. Bovendien kan de uitstoot van de nieuwe woningen en het
bijbehorende verkeer mogelijk worden gesaldeerd met de uitstoot die eerder
op die locatie plaatsvond. Dat kan de haalbaarheid van het realiseren van
binnenstedelijk bouwen, voor wat betreft het aspect stikstofdepositie, over
het algemeen iets vergroten.
Vraag 15
Kunt u aangeven hoe ver het staat met uw aankondiging om uiterlijk dit
najaar met een overzicht te komen van alle infraprojecten die door de
PAS-uitspraak worden getroffen?
Antwoord
Een overzicht van de nationale infrastructuur projecten die mogelijk
gevolgen ondervinden van de PAS-uitspraak van de Afdeling
bestuursrechtspraak van de Raad van State is opgenomen bij de brief die de
Minister van LNV u 13 september heeft doen toekomen (Kenmerk DGNVLG-NP /
19219179). De gevolgen van de PAS uitspraak worden momenteel
geïnventariseerd. Duidelijk is dat de uitspraak gevolgen kan hebben voor
zowel planning als uitgaven. Voor grote MIRT-projecten in de buurt van
Natura 2000-gebieden zal een passende beoordeling opgesteld moeten worden
en dient mogelijk een ADC-toets te worden doorlopen. Dit kan veel tijd
kosten, zeker als er prioritaire habitats betrokken zijn en advies van de
Europese Commissie noodzakelijk is. De Minister van IenW zal de Kamer
voorafgaand aan het Nota-overleg MIRT informeren over de gevolgen van de
PAS-uitspraak voor de nationale infrastructuur projecten.
1)
https://www.nu.nl/economie/5981477/bouwsector-loopt-miljarden-mis-door-inperking-stikstofuitstoot.html
2)
https://nos.nl/artikel/2298463-mogelijk-14-miljard-minder-aan-woningbouw-en-wegen-door-
stikstofuitspraak.html
3)
https://insights.abnamro.nl/2019/08/stikstof-uitspraak-kost-bouwsector-komende-vijf-jaar-14-miljard-omzet/
4)
https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2019/34/aantal-vergunde-nieuwbouwwoningen-neemt-wederom-af
5)
https://insights.abnamro.nl/2019/06/headlines-stikstofuitspraak-nieuw-argument-voor-bouwen-binnen-
stadsgrens/
6) https://www.rivm.nl/stikstof