Vragen van het lid Groothuizen (D66) aan de minister van Justitie en
Veiligheid over het bericht 'The impenetrable program transforming how
courts treat DNA evidence' (ingezonden 20 december 2017,
2017Z18500 )
Vraag 1
Kent u het bericht 'The impenetrable program transforming how courts
treat DNA evidence'? 1)
Ja.
Vraag 2
Hoe duidt u het bericht dat bij het onderzoeken van gemixte DNAmonsters
in rechtszaken in de Verenigde Staten gebruik gemaakt wordt
van 'probalistic genotyping' waarvan de algoritmes niet bekend zijn?
Het is belangrijk dat de betrouwbaarheid van forensische onderzoeksmethoden
door betrokken partijen getoetst kan worden. Deze toetsing wordt gefaciliteerd als
de software vrij toegankelijk is. Daarom is er in Nederland door het NFI gekozen
voor probabilistische genotypering door middel van open source software.
In Nederland mag alleen DNA-onderzoek in strafzaken worden verricht in een
laboratorium dat daarvoor door de Raad voor Accreditatie is geaccrediteerd aan
de hand van de algemene criteria voor het functioneren van
beproevingslaboratoria, genoemd in de NEN-EN ISO/IEC 17 025, en dat deskundig
is op het terrein van forensisch DNA-onderzoek. Hoewel open source software
onafhankelijke toetsing faciliteert, wil dit overigens niet zeggen dat software die
niet open source is onvoldoende getoetst kan worden. Voor een geaccrediteerd
DNA-laboratorium geldt als eis dat de kwaliteit van de interpretatie van de
resultaten voldoende transparant is.
Vraag 3
Wordt er in Nederland ook gebruik gemaakt van bedrijven die helpen
DNA te analyseren met behulp van 'probalistic genotyping' en software
zoals TrueAllele als normale laboratoriumtests geen resultaten opleveren
omdat er sprake is van een mix van gevonden DNA? Zo ja, zijn de
algoritmes waarvan gebruik gemaakt wordt openbaar?
Een groot deel van de forensische sporen bevat celmateriaal van meer dan één
persoon waarbij de hoeveelheid bijgedragen celmateriaal van elk individu sterk
kan verschillen. Bijdragen van meer personen en bijdragen die minimale
hoeveelheden celmateriaal representeren maken mengprofielen complexer
waardoor probabilistische genotypering nodig kan zijn voor interpretatie. Daarom
wordt ook in Nederland gebruikt gemaakt van probabilistische genotypering. Het
NFI maakt bewust gebruik van probabilistische genotypering door middel van
open source software die in samenwerking met een Europese partner is
ontwikkeld en vrij ter beschikking staat van de forensische praktijk.
Vraag 4
Deelt u de mening dat het onwenselijk is om mensen te veroordelen op basis van software dat gebruik maakt van een onbekend algoritme
omdat deze programma’s fouten of aannames kunnen bevatten die
rechters of advocaten niet kunnen inschatten en verschillende software
verschillende uitkomsten kan geven?
Het is belangrijk dat de betrouwbaarheid van forensische onderzoeksmethoden,
met inbegrip van de gebruikte software, door betrokken partijen en door de
rechter getoetst kan worden. Zoals aangegeven in het antwoord op vraag 2
faciliteert open source software de controle daarvan. De rechter beoordeelt of het
voorgelegde onderzoeksrapport en de daarvoor gebruikte algoritmen voldoende
deugdelijk zijn om tot een oordeel omtrent de waarheidsvinding te kunnen komen.
De rechter kan daarvoor deskundigen oproepen.
Vraag 5
Bent u het eens met de uitspraak in het rapport van Obama’s Council of
Advisors on Science and Technology dat als het gaat om 'probablistic
genotype matching' “substantially more evidence is needed to establish
foundational validity”? 2) Zo nee, waarom niet?
Het President’s Council of Advisors on Science and Technology rapport heeft de
methode die gebruikt wordt door het NFI niet opgenomen. Op dit moment is
probabilistische genotypering een geaccepteerde onderzoeksmethode die breed
in het forensische onderzoek wordt ingezet.
Vraag 6
Wat is het wettelijk kader in Nederland om gebruik te maken van
'probalistic genotyping' om misdaden op te lossen?
Het Besluit DNA-onderzoek in strafzaken is het wettelijk kader waarbinnen DNAonderzoek
in strafzaken wordt gedaan. Artikel 9, lid 2 van dit besluit biedt de
mogelijkheid om verschillende methoden te gebruiken, mits deze zijn
goedgekeurd bij het verlenen van de accreditatie, zoals vermeld in het antwoord
op vraag 2. De berekening van de bewijskracht van de waargenomen
overeenkomst van het DNA-profiel van het spoor met het DNA-profiel van de
persoon van interesse is bij het NFI onderdeel van een geaccrediteerde
verrichting.
Vraag 7
Indien er in Nederland gebruik gemaakt wordt van 'probalistic
genotyping', bent u dan bereid de betrouwbaarheid van dit soort DNAonderzoek
(inclusief de algoritmes) in Nederland verder
wetenschappelijk te laten onderzoeken?
Het NFI maakt – als gezegd - bewust gebruik van probabilistische genotypering
door middel van open source software die in samenwerking met een Europese
partner is ontwikkeld. Hierover is in een tiental peer-reviewed wetenschappelijke
tijdschriften uitgebreid en in detail gepubliceerd. De software staat vrij ter
beschikking van de forensische praktijk, dus ook van particuliere laboratoria.
Forensische onderzoeksmethodes zijn continu in ontwikkeling. Het NFI werkt
hiervoor nauw samen met wetenschappelijke instituten in het binnen- en
buitenland. Ook op het gebied van probabilistische genotypering vindt
doorontwikkeling en toetsing plaats. Ik zie dan ook geen aanleiding om de
betrouwbaarheid van de methode nader wetenschappelijk te laten onderzoeken.
Vraag 8
Wordt er op andere momenten in de strafrechtketen gebruik gemaakt
van algoritmes die invloed hebben op de strafmaat, dan wel de
veroordeling van verdachten? Deelt u de mening dat dergelijke
algoritmes openbaar moeten zijn?
Het NFI benut allerlei software en apparatuur waarbij gebruik wordt gemaakt van
niet door het NFI ontwikkelde algoritmes. De producent daarvan zal dit veelal niet
vrijgeven om commerciële redenen. De bij het NFI gebruikte methode of
apparatuur wordt wanneer relevant gevalideerd. Dit gebeurt bijvoorbeeld door
simpelweg een monster te onderzoeken waarvan de data al bekend zijn, om
daarmee de betrouwbaarheid van het resultaat te controleren.
Open source software heeft in beginsel de voorkeur, omdat dat de transparantie
en toegankelijkheid voor alle partijen ten goede komt. Voordeel is tevens dat
bepaalde software, doordat het open source is, vaak wordt gebruikt, waardoor
eventuele omissies snel aan het licht komen en kunnen worden hersteld.
1) Wired, 29/11/2017, https://www.wired.com/story/trueallele-softwaretransforming-how-courts-treat-dna-evidence/?mbid=social_twitter
2) US President’s Council of Advisors on Science and Technology, 20/09/2016,
https://obamawhitehouse.archives.gov/blog/2016/09/20/pcast-releases-reportforensic-science-criminal-courts