Antwoorden van de minister van Buitenlandse Zaken op vragen van
Groothuizen en Sjoerdsma (D66) over recente
ontwikkelingen in de strijd tegen corruptie in Oekraïne.
Vraag 1
Heeft u kennisgenomen van wetsvoorstel 7440 en het daarmee samenhangende
wetsvoorstel 7441, die op 22 december 2017 aanhangig zijn gemaakt bij het
Oekraïense parlement?
Ja.
Vraag 2
Deelt u de mening dat een onafhankelijke speciale anti-corruptierechtbank van
groot belang is in de strijd tegen corruptie? Zo nee, waarom niet?
Ja.
Vraag 3
Hoe beoordeelt u bovengenoemde wetsvoorstellen in het licht van de
aanbevelingen van de Venetië Commissie van 9 oktober 2017?1
)
Vraag 4
Ziet u in de bovengenoemde wetsvoorstellen voldoende waarborgen voor de
instelling van een onafhankelijk, onpartijdig rechtscollege belast met het
berechten van (grote) corruptiezaken? Zo ja, waarom? Zo nee, welke stappen gaat
u nemen om de instelling van een dergelijke rechtbank te bevorderen?
Antwoord 3 en 4
De wetsvoorstellen voor de oprichting van een onafhankelijke anti-corruptie
rechtbank zijn gebaseerd op adviezen van de Venetië Commissie van de Raad van
Europa, experts van de OVSE en internationale beproefde methoden. Uit analyses
van de nu uitgebrachte wetsvoorstellen van internationale organisaties komt naar
voren dat niet alle elementen uit de adviezen van de Venetië Commissie zijn
overgenomen.
De zorgen hebben met name betrekking op de onafhankelijkheid van
selectieprocedures van rechters en het type zaken dat de rechtbank zal
behandelen. Zo kan een veto van internationale leden van de selectiecommissie
tegen de benoeming van een rechter worden verworpen met een twee derde
meerderheid van de Hoge Kwalificatiecommissie, een separaat (Oekraïens)
juridisch orgaan, dat benoemingen van rechters moet goedkeuren. De
mogelijkheid tot het terzijde schuiven van dit veto is volgens de opstellers van de
wet opgenomen om zeker te stellen dat Oekraïne als soevereine staat uiteindelijk
als laatste zeggenschap heeft. Daarnaast is er een risico dat de nieuwe anticorruptie
rechtbank wordt overspoeld met kleinere zaken. Het wetsvoorstel
definieert grote zaken als zaken met een financiële omvang van ten minste 500
maal het minimuminkomen (zaken met een omvang van ten minste $ 30.000). Dit
zou ervoor kunnen zorgen dat de rechtbank niet toekomt aan de daadwerkelijk
‘grote vissen’.
Het kabinet deelt bovengenoemde zorgen. De verwachting is dat deze punten aan
de orde zullen komen tijdens de behandeling van het wetsvoorstel in het
parlement. Nederland zal in de bilaterale contacten en internationale gremia het
belang van een daadwerkelijk onpartijdig en onafhankelijk Hof, en het opvolgen
van de adviezen van de Venetië Commissie blijven benadrukken. Zie ook
antwoorden op vragen 8, 9 en 11
Vraag 5
Bent u het eens met de kritiek van de Oekraïense Niet-Gouvernementele
Organisatie ANTAC op wetsvoorstel 7440?2
) Zo nee, waarom niet?
Ja. Nederland heeft begrip voor de zorgen van het maatschappelijk middenveld.
De praktijk en ervaring leert dat corruptiebestrijding op veel hindernissen stuit,
zeker ook in Oekraïne. De kwaliteit van wetgeving is essentieel om voortgang te
boeken in de strijd tegen corruptie.
Nederland vindt het van groot belang dat niet alleen de Raad van Europa via de
Venetië Commissie, maar ook het maatschappelijk middenveld actief betrokken
blijft bij het proces van totstandkoming van de anti-corruptierechtbank, zodat deze
rechtbank onafhankelijk en effectief is bij de bestrijding van corruptie. Zie ook het
antwoord op vragen 8, 9 en 11.
Vraag 6
Deelt u de mening, dat het van groot belang is om bestaande succesvolle
onafhankelijke anti-corruptie instituties in Oekraïne te ondersteunen? Zo nee,
waarom niet?
Ja.
Vraag 7
Hoe beoordeelt u in dat licht het voortslepende conflict tussen de Oekraïense
Procureur-Generaal Lutsenko en het Oekraïense anti-corruptie bureau NABU?
Er is een grijs gebied tussen het mandaat van het Openbaar Ministerie in Oekraïne
en het Oekraïense anti-corruptie bureau NABU. NABU moet onafhankelijk kunnen
opereren en daarom is het van belang dat NABU zijn mandaat met betrekking tot
grote corruptiezaken kan uitvoeren en hierin niet wordt gehinderd door het
Openbaar Ministerie. NABU wordt hierin gesteund door hervormingsgezinde
krachten, het maatschappelijk middenveld en de internationale gemeenschap.
Vraag 10
Heeft u kennisgenomen van het ontslag door het Oekraïense parlement van het
hoofd van het comité voor de preventie en bestrijding van corruptiebestrijding Ihor
Soboliev? Hoe beoordeelt u dat ontslag?
Ja. De heer Soboliev speelde een actieve rol in het ontwikkelen van het beleid ter
bestrijding van corruptie. Internationale organisaties beoordelen zijn ontslag in het
licht van andere aanvallen op het Oekraïense anti-corruptie bureau NABU. De
verdenking bestaat dat het ontslag van de heer Soboliev politiek gemotiveerd is.
Nederland betreurt deze ontwikkeling en zal met internationale partners blijven
volgen welk effect het besluit van het Oekraïense parlement om de heer Soboliev
te ontslaan heeft op de bestrijding van corruptie in Oekraïne.
Vraag 8
Welke stappen heeft Nederland, al dan niet in Europees verband, ondernomen in
reactie op deze gebeurtenissen?
Vraag 9
Kan de Europese Unie een rol spelen in het oplossen van de voortdurende
conflicten tussen verschillende Oekraïense opsporingsdiensten en
corruptiebestrijders?
Vraag 11
Welke instrumenten heeft u om bestaande en nieuwe anti-corruptie instituties te
ondersteunen? Welke rol kunnen de Europese Unie en het IMF daarbij spelen?
Antwoord vraag 8, 9 en 11
Nederland stelt het belang van onafhankelijke instituties die corruptie bestrijden
systematisch aan de orde tijdens bilaterale contacten met de Oekraïense
autoriteiten, in EU-verband en in andere multilaterale fora. Daarbij onderstreept
Nederland het belang van voortgang met het invoeren van anti-corruptie
hervormingen. Instrumenten zoals het MATRA-programma, het
Mensenrechtenfonds en het Accountability Fund worden actief ingezet op
Nederlandse prioriteiten. De inzet van deze fondsen is sinds de Maidan en de
ratificatie van het Associatieakkoord (nog) sterker gericht op hervormingen op het
gebied van goed bestuur, toegang tot een eerlijk proces, vrijheid van media,
bescherming van mensenrechtenverdedigers en corruptiebestrijding. De
Nederlandse ambassade in Kiev is nauw betrokken bij deze projecten en neemt
daarnaast actief deel aan internationaal overleg waarin acties worden afgestemd.
In het kader van het Associatieakkoord voert de EU bovendien een stevige dialoog
met Oekraïne over de hervormingsagenda, waarvan corruptiebestrijding een
belangrijk onderdeel vormt. De EU-delegatie monitort dit in goed overleg met
vertegenwoordigers van de Lidstaten, en trekt hierin samen op met andere
partners. Nederland steunt deze inspanningen. Binnen het IMF-programma is de
invoering van hervormingen zelfs een harde voorwaarde om leningen te krijgen.
Dus ook het IMF houdt de voortgang op dit punt scherp in de gaten.
1
) http://www.venice.coe.int/webforms/documents/default.aspx?pdffile=CDLAD(2017)020-e
2
) https://map.antac.org.ua/news/presidents-draft-law-on-anticorruption-courtneglects-venice-commission-recommendations/