789
Vragen van het lid Van Nispen (SP) aan de Minister voor Rechtsbescherming
over de incidentmeldingen over de verloven van criminelen (ingezonden
20 december 2017).
Antwoord van Minister Dekker (Rechtsbescherming) (ontvangen 27 december
2017).
Vraag 1
Wat is uw reactie op het artikel «Verlof blijkt een zwijnenstal»?1
In de berichtgeving wordt geschreven dat onttrekkingen aan de orde van de
dag zouden zijn in penitentiaire inrichtingen en tbs-klinieken. Dit beeld is
onjuist. Niet elke piketmelding betreft een incident waarbij een gedetineerde
of tbs-gestelde betrokken is of waarbij de justitiabele in kwestie iets te
verwijten valt. Het kan bij piketmeldingen ook gaan om een ernstige lekkage
of brand in een penitentiaire inrichting. Uit cijfers van de Dienst Justitiële
Inrichtingen blijkt dat het aantal onttrekkingen tijdens verlof beperkt is ten
opzichte van het totaal aantal verloven.
Desondanks begrijp ik dat een dergelijke boodschap vragen oproept bij uw
Kamer alsook bij burgers. Het verlofsysteem is erop gericht justitiabelen
begeleid en gecontroleerd te laten terugkeren in de maatschappij. Zij kunnen
hierdoor oefenen met herkregen vrijheden en werken aan een stabiel bestaan
binnen de samenleving. Re-integratie, en daarmee ook verloftoekenning,
voorkomt recidive. Ook bij terugkeer staat de veiligheid van de samenleving
voorop. Daarom vindt re-integratie gefaseerd en gecontroleerd plaats. Dat is
geen eenvoudige opdracht. Het gaat in de regel om personen met weerbarstige
problematiek. Vaak verloopt een re-integratietraject succesvol, maar niet
altijd. Risico’s worden ingeschat en daar wordt zo verantwoord en adequaat
mogelijk mee omgegaan. Het alternatief, zonder een geleidelijke re-integratie
terugkeren, is risicovoller voor de veiligheid.
Vraag 2
Om hoeveel incidenten rondom verloven gaat het per jaar? Is het waar dat dit
aantal de afgelopen jaren is toegenomen? Zo ja, wat is uw verklaring
hiervoor?
Nee, de afgelopen jaren is geen ongewone toename in het aantal incidenten
rondom verloven van gedetineerden en tbs-gestelden zichtbaar. De cijfers
fluctueren, maar zijn over de gemeten jaren (2012 t/m 2016) stabiel gebleven.
Cijfers van de Dient Justitiële Inrichtingen laten zien dat op jaarbasis circa 900
tbs-verlofmachtigingen worden afgegeven en circa 40.000 tbs-verlofbewegingen
plaatsvinden. In 2016 was 32 keer sprake van een tbs-gestelde die niet
op tijd is teruggekeerd naar zijn tbs-kliniek. Van de 32 waren er 31 binnen een
week terug.
Naar aanleiding van een ongeoorloofde afwezigheid van een tbs-gestelde of
het plegen van een strafbaar feit waarvoor voorlopige hechtenis is toegelaten,
kan de maatregel ‹‹één jaar geen verlof›› worden opgelegd. Zoals mijn
ambtsvoorganger uw Kamer in juli 2017 heeft geïnformeerd2
, is deze
maatregel in 2016 26 maal toegepast. In 12 van de 26 zaken ging het om een
strafbaar feit.
Het aantal ongeoorloofde afwezigheden is afgenomen ten opzichte van 2014
en 2015, maar fluctueert wel. Van 39 in 2014, via 50 in 2015 naar, zoals
hierboven reeds vermeld, 32 in 2016. Ten aanzien van de maatregel ‹‹één jaar
geen verlof›› kan ik uw Kamer melden dat deze in 2015 25 keer is toegepast,
waarvan in 12 zaken sprake was van een strafbaar feit.3
Totaal aantal onttrekkingen tbs-gestelden 2012–20161
2012 2013 2014 2015 2016
57 35 39 50 32
1 incl ontvluchtingen
In het gevangeniswezen wordt het aantal verlofbewegingen niet geregistreerd.
Wel is bekend hoe vaak verlof wordt verleend. In 2016 is circa 35.000
keer verlof toegekend aan gedetineerden. Verlof kan in duur variëren en,
evenals bij de tbs, meerdere verlofbewegingen omvatten.
In 2016 hebben, zo heeft de Dienst Justitiële Inrichtingen mij laten weten, 391
onttrekkingen plaatsgevonden. Ten opzichte van voorgaande jaren, waaronder
2012 (450) en 2014 (382), zie ik dat het aantal onttrekkingen stabiel is met
uitzondering van 2015, toen het aantal onttrekkingen lager was dan gemiddeld.
Totaal aantal onttrekkingen gedetineerden 2012–20161
2012 2013 2014 2015 2016
450 398 382 338 391
1 incl ontvluchtingen
Vraag 3
Hoe wordt op dit moment beoordeeld of iemand toe is aan verlof? Bent u
bereid deze procedure tegen het licht te houden en in overleg met het
personeel te bezien wat hier aan verbeterd kan worden, gelet op de vele
incidenten die kennelijk plaatsvinden tijdens de verloven? Zo nee, waarom
niet?
Vraag 5
Bent u bereid het gehele systeem van verloven in (jeugd)gevangenissen en
tbs-klinieken, van beoordeling en verlofverlening tot uitvoering en evaluatie
hoe het verlof verlopen is, kritisch tegen het licht te houden en te laten
onderzoeken of er verbeterpunten zijn, zodat criminelen veiliger terug kunnen
keren in de samenleving? Zo nee, waarom niet? Zo ja, wanneer kan de Kamer
de resultaten van dit onderzoek verwachten?
Antwoord 3 en 5
Bij de toekenning van verlof aan gedetineerden wordt een inschatting
gemaakt van het risico voor de samenleving en zijn omgeving. Ook wordt
gekeken naar de einddatum van de detentie, omdat deze mede bepalend is in
welke vrijheden aan de betreffende gedetineerde kunnen worden toegekend.
De interne vrijhedencommissie van de penitentiaire inrichting adviseert,
gebaseerd op externe adviezen, positief of negatief over het te verlenen
verlof. Bij complexe of gevoelige zaken kan een advies worden afgegeven
door het OM, reclassering en/of politie. Bij korte straffen oordeelt de
vestigingsdirecteur op basis van de advisering over verlof. Bij lange straffen
of bij een negatief advies vanuit het OM wordt het besluit genomen door een
selectiefunctionaris van de Dienst Justitiële Inrichtingen.
Ten aanzien van de tbs beoordeelt het behandelteam van de kliniek het
behandelverloop. Als wordt ingeschat dat iemand toe is aan verlof wordt een
verlofaanvraag ingevuld en getoetst door een interne commissie. Bij
goedkeuring wordt deze aan het Adviescollege Verloftoetsing tbs (Avt) om
advies gestuurd.
Mede op grond van risicotaxatie, waarvoor wetenschappelijke onderbouwde
instrumenten worden gebruikt, vellen de onafhankelijke experts van het Avt
een oordeel op basis waarvan de Divisie Individuele Zaken van de Dienst
Justitiële Inrichtingen, namens mij, een besluit neemt over verlof.
Het Avt is kort na de inwerkingtreding in 2008 geëvalueerd (2010). Onderzocht
is hoe de keten van het tbs-verlof functioneert en wat de rol van het Avt
daarin is. Uit de evaluatie kwam naar voren dat de beoordeling van verlofaanvragen
procedureel, inhoudelijk en logistiek is verbeterd door de
invoering van het Avt.
De kwaliteit en effectiviteit van het verlofsysteem voor zowel gedetineerden
als tbs-gestelden heeft continu aandacht. Doorlopend wordt gemonitord
hoeveel tbs-gestelden met verlof gaan en hoe hun verlof verloopt. Voorvallen
worden geëvalueerd, en indien nodig worden protocollen en procedures
aangescherpt.
Vraag 4
Hoe verklaart u dat een gedetineerde, bij wie de dag ervoor een mobiele
telefoon was aangetroffen waar onbekende nummers mee waren gebeld, de
volgende dag toch gewoon op verlof kon met als gevolg dat er een vluchtauto
klaar stond?
Nadat de mobiele telefoon was aangetroffen in de kamer van de justitiabele,
is dit voorval betrokken bij de risicoafweging ten behoeve van verlof door de
inrichting. Dit gaf echter geen aanleiding om het verlof niet door te laten
gaan. Wel is ervoor gekozen om een extra begeleider in te zetten. Helaas
bleek deze maatregel niet voldoende te zijn om onttrekking te voorkomen. De
inrichting heeft geëvalueerd wat er precies is gebeurd en heeft hiervan
geleerd om zulke situaties voortaan te voorkomen.
https://www.telegraaf.nl/nieuws/1444384/verlof-blijkt-een-zwijnenstal d.d. 18 december 2017
2 Kamerstuk 29 452, 218
3 Kamerstuk 29 452, 200