Beantwoording vragen over het bericht dat Groninger winkeliers
duizenden euro's aan boetes krijgen
1
Bent u bekend met het bericht “Gronings conflict over koopzondag loopt uit de
hand”?
Ja.
2
Acht u het wenselijk dat zowel ondernemers met een eigen pand als ondernemers
die huren, worden verplicht op koopzondag open te gaan en anders worden
beboet?
Ik begrijp het belang van winkeliers, verhuurders van panden en het
consumentenbelang om een bepaalde mate van coördinatie te bewerkstelligen in
een winkelgebied. De aantrekkelijkheid van een winkelgebied is immers ook één
van de redenen waarom winkeliers, groot en klein, zich juist daar willen vestigen.
Daar tegenover staat het belang van (kleine) winkeliers, die soms al 60 tot 70 uur
in de week werken, en geen dag rust hebben terwijl zij dit soms wel willen. Ik vind
het belangrijkste dat partijen zich redelijk tegen elkaar opstellen en het goede
gesprek met elkaar hierover aan gaan. Eigenaren van winkelpanden en winkeliers
dienen samen te ondernemen in een winkelcentrum. Het is redelijk dat een
winkelier die expliciet akkoord is gegaan om op overeengekomen tijden zijn of
haar winkel te openen, vervolgens aan deze verplichting gehouden kan worden,
contracten zijn er niet voor niets. Ik wil echter ook dat de keuzevrijheid van de
ondernemer om open te gaan voldoende geborgd is. Met name kleine
ondernemers dienen niet via omwegen gedwongen te worden zeven dagen per
week te werken.
Ons contractenrecht geeft de vrijheid om sancties (boetes) te verbinden aan het
niet nakomen van contractuele verplichtingen. Als daar gebruik van gemaakt
wordt betekent dit dat ondernemers er niet in onderling overleg goed uit zijn
gekomen. Boetes zijn een laatste redmiddel waarvan ik liever zie dat deze niet
gebruikt hoeven te worden. De ruimte waarin eenzijdige wijzigingen in de
openingstijden mogen worden doorgevoerd is verduidelijkt door het arrest van het
Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden van 21 november 20171
. Huurder en verhuurder
dienen zich redelijk tegenover elkaar gedragen.
3
Hoe vaak komt het in Nederland voor dat ondernemers verplicht worden om open
te zijn op koopzondag? Hoe vaak worden in Nederland geldboetes uitgedeeld als
gevolg van het niet openen van een winkel op koopzondag?
Uit de recente evaluatie van de Winkeltijdenwet2
blijkt dat een ruime meerderheid
(93%) van de winkeliers aangeeft dat er geen boetebeding in het huurcontract is
opgenomen. Indien er wel sprake is van een boetebeding geeft 22% aan dat het
mogelijk is om onder het boetebeding uit te komen door middel een onderbouwd
verzoek aan de verhuurder. Van de respondenten geeft 4% van de ondernemers
aan open te zijn vanwege contractuele verplichtingen. Er zijn geen cijfers bekend
over het aantal gevallen waarin daadwerkelijk een boete wordt opgelegd.
4
Ziet u met ons dat de openstelling zeven dagen in de week voor een kleine
winkelier moeilijker is dan voor grotere winkels?
Een contractuele verplichting om op zondag open te zijn betekent niet
automatisch dat een ondernemer zeven dagen in de week open is of moet zijn.
Daarnaast gaan contractuele verplichting tot openstelling niet altijd over 52
zondagen per jaar, dergelijke verplichtingen kunnen ook slechts één koopzondag
per maand betreffen. Ik ga er bij de beantwoording van de vraag van uit dat de
vragenstellers met ‘moeilijker’ de economische gevolgen van openstelling
bedoelen alsmede de praktische invulling, zoals bijvoorbeeld de personele
bezetting. Hoe moeilijk het is om op zeven dagen open te zijn zal voornamelijk
afhangen van de behaalde omzet op deze dagen, afgewogen tegen de gemaakte
kosten. Zowel voor een grote als kleine winkel kan het moeilijk zijn op tijdstippen
open te zijn waarop nauwelijks omzet wordt gehaald. De beoordeling of het
praktisch moeilijk is, is lastig in te schatten omdat dit een beeld vereist van de
concrete omstandigheden van de ondernemer. Over het algemeen is het wel zo
dat het voor ondernemers die al personeel in dienst hebben het eenvoudiger is om
elke zondag open te zijn.
5
Welke gevolgen heeft verplichte openstelling voor kleine winkeliers en hun
medewerkers? Deelt u de mening dat de druk op arbeidsvoorwaarden met deze
verplichtingen ernstig oplopen?
Voor (kleine) winkeliers en hun medewerkers is het belangrijk dat werkgevers en
werknemers in goed overleg met elkaar afspraken maken over het werken op
zondag. Deze afspraken zijn in beginsel niet anders dan de onderlinge afspraken
die worden gemaakt als een werkgever winkelpersoneel nodig heeft op een andere
dag in de week. In sommige cao’s is een zondagtoeslag overeen gekomen.
Daarnaast bevat de Arbeidstijdenwet een strikte regeling omtrent het werken op
zondag. Deze regeling is ook van toepassing in de detailhandel. Deze waarborgen
voorkomen dat de druk op arbeidsvoorwaarden oplopen vanwege verplichte
winkelopenstelling.
6
Is er sprake van een wurgcontract als een winkelier boetes van 500 euro per keer
krijgt? Zo nee, waarom vindt u dat niet? Zo ja, wat wilt u hier aan doen?
Het is niet aan mij maar aan de rechter om een dergelijke clausule of de hoogte
van de boete te kwalificeren als onredelijk. Het Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden
heeft op 21 november 2017 een arrest gewezen waarin grenzen worden gesteld
aan het eenzijdig wijzigen van openingstijden op grond van het huurcontract.
De rechter wijst op het belang van onderling overleg en op de redelijkheid en
billijkheid. Ik vind het van belang dat er een evenwichtige belangenafweging
plaatsvindt die recht doet aan de concrete situatie. De uitspraak van het
Gerechtshof geeft daarbij meer richting en duiding. Zie ook mijn brief aan uw
Kamer ‘Toezegging brief over verplichte openstelling van winkels’.
1
Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden 22 november 2017, ECLI:NL:GHARL:2017:10128
2
Bijlage bij Kamerstuk 34 647, nr. 1