Geachte voorzitter,

Hierbij bied ik u, mede namens de Staatssecretaris van Financiën, de Minister van Financiën, de Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, de Minister van Justitie en Veiligheid en de Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid, de reactie aan op de schriftelijke vragen gesteld door de leden Omtzigt (CDA), Geurts (CDA), Asscher (PvDA) en Slootweg (CDA) over de voorbereidingen van Nederland op een keiharde Brexit. Deze vragen zijn ingezonden op 26 september 2018 met kenmerk 2018Z16642.

De Minister van Buitenlande Zaken, S.A. Blok

[Ondertekenaar 2]

[Ondertekenaar 3]

[Ondertekenaar 4]

2018Z16642

Vragen van de leden Omtzigt (CDA), Asscher (PvdA), Geurts en Slootweg (beiden CDA) aan de staatssecretaris van Financiën, de ministers van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, van Justitie en Veiligheid en van Financiën en de minister-president over de voorbereiding van Nederland op een keiharde Brexit. (ingezonden 24 september 2018).

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het artikel 'Drama in Salzburg stort brexit in een ongekende crisis', over de Europese top waar u zelf aanwezig was en waar harde woorden over de Brexit gevallen zijn? 1)

Antwoord

Ja

Vraag 2

Herinnert u zich dat de Brexit-rapporteurs in november 2017 waarschuwden voor een Brexit zonder afspraken en de regering vroegen daarvoor voorbereidingen te treffen? 2)

Antwoord

Ja

Vraag 3

Deelt u de mening dat het 'no deal'-scenario helaas veel waarschijnlijker geworden is?

Antwoord

Het risico dat de Eruopese Unie (EU) en het Verenigd Koninkrijk (VK) geen overeenstemming bereiken over een terugtrekkingsakkoord blijft reëel en geeft onverminderd reden tot voorbereiding op een no deal scenario, ook wel het cliff-edge scenario genoemd, door de rijksoverheid en het bedrijfsleven. Voor de volledigheid wordt nog opgemerkt dat zowel de EU als het VK de intentie en het belang hebben om een cliff-edge scenario per 29 maart 2019 te vermijden.

Vraag 4

Herinnert u zich dat u in de Voorjaarsnota (juni 2018) fors extra middelen beschikbaar gesteld heeft aan de douane, de NVWA maar ook aan justitie als voorbereiding op een harde Brexit?

Antwoord

Ja, voor de Douane en NVWA zijn middelen beschikbaar gesteld door de minister van Financiën. Daarnaast zijn op de begroting van Justitie en Veiligheid kosten ingepast naar aanleiding van de terugtrekking van het VK uit de EU.

Vraag 5

Kunt u aangeven hoeveel van 928 extra douaniers en 143 extra medewerkers bij de NVWA en welk deel van de benodigde capaciteit bij justitie operationeel zal zijn op 29 maart 2019?

Antwoord

Justitie (vraag 5-8):

Binnen het beleidsterrein Justitie en Veiligheid bereiden verschillende diensten zich voor op de terugtrekking van het VK uit de EU, door middel van capaciteitsuitbreiding en de aanpassing van systemen dan wel werkprocessen. Over de voortgang van deze voorbereidingen is uw Kamer op 7 september jl. per brief geïnformeerd (Kamerstuk 23 987, nr. 261), alsmede tijdens het plenaire debat van 13 september jl. ter voorbereiding van de informele Europese Raad van 21 en 22 september jl. Niet alle ongunstige gevolgen van de terugtrekking van het VK uit de EU zullen door Nederland volledig kunnen worden opgevangen, zoals langere wachtrijen voor Britse burgers en andere ‘derdelanders’ aan de grens. Voornoemde voorbereidingen zijn er evenwel op gericht om vanaf 30 maart 2019 processen zoals de politiële en justitiële samenwerking met het VK en de grenscontroleprocessen zo ordelijk en veilig mogelijk te laten verlopen.

NVWA:

De 143 fte extra medewerkers bij de NVWA zijn (met de huidige handelsstromen) nodig bij het meest ongunstige scenario, het cliff-edge scenario, waarin bij de handel met het VK als derde land wordt teruggevallen op het WTO-regime. Het grootste deel hiervan, ongeveer 100fte, betreft toezichthoudende dierenartsen (waarvan 20 fte voor import en 80 fte voor export) en ruim 40 medewerkers die worden ingezet voor aansturing en ondersteuning. De prognose is dat deze laatste groep van ruim 40 fte voor 30 maart 2019 operationeel zal zijn. Ook voor de import controles is de verwachting dat de benodigde 20 extra dierenartsen op 30 maart operationeel kunnen zijn. Voor de export certificering is het niet mogelijk om alle 80 extra dierenartsen voor 30 maart 2019 geworven en opgeleid te hebben; verwacht wordt dat de NVWA op dat moment nog een tijdelijk tekort zal hebben van ongeveer 50 fte voor exportcertificering. Voor deze groep geldt overigens de grootste onzekerheidsmarge aan de daadwerkelijke behoefte van capaciteit. Indien de importeisen van het Verenigd Koninkrijk het Export Kanalisatie Systeem, dat voor vrijwel alle andere derde landen waar Nederland naar exporteert de standaard is, mogelijk maken, dan scheelt dit bijvoorbeeld al tussen de 20 en 25 dierenartsen.

Douane:

Zoals het verslag van het schriftelijk overleg Raad Algemene Zaken en Raad Buitenlandse Zaken (Kamerstukken II 2017-2018, 21501-02, nr. 1904) vermeldt, is de verwachting dat er eind maart 2019 ruim 300 douaniers extra inzetbaar zijn t.b.v. de terugtrekking van het VK uit de EU. Daarna loopt de werving door, zodat binnen afzienbare tijd het volledige extra aantal van 928 fte in de douaneorganisatie aan het werk is.

Vraag 6

Indien we nog ver verwijderd zijn van het aantal aan te nemen mensen, wat is daarvan de reden? Konden er niet voldoende mensen gevonden worden of is de werving bewust vertraagd?

Antwoord

NVWA:

Door de krapte op de arbeidsmarkt voor Nederlandstalige dierenartsen heeft de NVWA al jaren moeite met het vervullen van haar vacatures voor toezichthoudend dierenarts. Uw Kamer is hier de afgelopen jaren met regelmaat over geïnformeerd. De onzekerheid over de omvang van de werkzaamheden als gevolg van de terugtrekking van het VK uit de EU maakt bovendien dat de NVWA dierenartsen niet op voorhand voor langere tijd kan binden. Om die reden heeft de NVWA bij de werving ten behoeve van het opvangen van de terugtrekking van het VK uit de EU, behalve naar de Nederlandse markt, ook nadrukkelijk naar dierenartsen in de rest van Europa gekeken. Voor de import controles is daarbij met name gezocht naar Vlaamse dierenartsen, omdat de taalbarrière daar slechts een marginale rol speelt; dat is ook de reden waarom het voor de import controles mogelijk is om de benodigde extra capaciteit beschikbaar te krijgen. Voor de niet-Nederlandstalige dierenartsen is gekozen om, voorafgaand aan de interne NVWA opleiding tot toezichthoudend dierenarts, een intensieve taalopleiding aan te bieden, zodat zij straks op voldoende niveau met de bedrijven en collega’s kunnen communiceren. Dit maakt echter wel dat het traject van werven tot opleiden een langere doorlooptijd kent. De werving zal gecontinueerd worden totdat de NVWA voldoende dierenartsen heeft om haar taken uit te kunnen voeren.

Douane:

In het verslag van het schriftelijk overleg Raad Algemene Zaken en Raad Buitenlandse Zaken (Kamerstukken II 2017-2018, 21501-02, nr. 1904) is aangegeven dat en waarom gefaseerd wordt geworven. De belangrijkste overweging is dat het totale aantal extra douaniers dat als gevolg van de terugtrekking van het VK uit de EU zal worden geworven een dusdanige omvang (928 FTE) heeft, dat een gefaseerde instroom noodzakelijk is. Dit teneinde een zorgvuldige werving- en selectieprocedure alsmede het daarbij behorende opleidingstraject binnen de staande organisatie te realiseren.

Om nieuwe medewerkers tijdig beschikbaar te hebben op 30 maart 2019, is naast de reguliere douaneopleiding een traject opgestart om voor een aantal gerelateerde processen aan de terugtrekking van het VK uit de EU meer taakgericht op te leiden. Dit verkort het opleidingstraject en versnelt de beschikbaarheid van nieuwe medewerkers aanzienlijk. Inmiddels zijn de eerste drie wervingsrondes nagenoeg afgerond. Door met verschillende wervingsrondes te werken, wordt een bredere groep van potentieel geïnteresseerde kandidaten bereikt.

Ondanks de krappe arbeidsmarkt slaagt de Douane er vooralsnog goed in nieuwe douaniers aan te trekken. De vacatures uit de eerste en tweede wervingsronde zijn grotendeels vervuld. In de derde wervingsronde zijn er voldoende geïnteresseerden, waaronder naar het beeld van de Douane voldoende geschikte kandidaten, om de opgestelde vacatures te kunnen vervullen. Ook de respons op de vierde wervingsronde, die is gestart in september, is positief.

Vraag 7

Kunt u aangeven of elk van deze diensten een harde Brexit kan opvangen en operationeel gereed zal zijn op 29 maart 2019?

Antwoord

Ervan uitgaand dat uw Kamer doelt op het opvangen van een cliff-edge scenario geldt het volgende.

NVWA:

De NVWA spant zich in om zo goed mogelijk voorbereid te zijn. Aan de ene kant door de extra benodigde capaciteit zo veel als mogelijk te werven en opgeleid te hebben op 30 maart 2019. Aan de andere kant door maatregelen voor te bereiden, zoals de flexibele inzet van personeel en het anders inrichten van keuringen waarmee het tijdelijk resterend tekort aan dierenartsen zo goed mogelijk opgevangen kan worden. Omdat de werving en opleiding in het buitenland gecontinueerd wordt is de verwachting dat dit maatregelen voor een tijdelijke periode zullen zijn. Met de tijdelijke aanvullende maatregelen wordt verwacht dat dit scenario kan worden opgevangen, alhoewel dit tijdelijk wel ten koste gaat van het niveau van dienstverlening bij export certificering (zie ook het antwoord bij vraag acht). Een ander belangrijk onderdeel in de voorbereiding van de NVWA is het informeren van het bedrijfsleven over de gevolgen van de terugtrekking van het VK uit de EU en activeren van het bedrijfsleven om hierop voorbereid te zijn.

Douane:

De Douane zal tijdelijk scherper prioriteiten moeten stellen omdat op 30 maart 2019 nog niet alle benodigde douaniers inzetbaar zijn. Daarbij zal door herprioritering van de capaciteit en werkzaamheden voorrang worden gegeven aan het opvangen van de directe gevolgen van de terugtrekking van het VK uit de EU, zoals het kunnen verwerken van de extra stroom douaneaangiften.

Zoals het verslag van het schriftelijk overleg Raad Algemene Zaken en Raad Buitenlandse Zaken (Kamerstukken II 2017-2018, 21501-02, nr. 1904) vermeldt, is de verwachting dat hiermee de extra inzet voldoende is om de eerste gevolgen van de terugtrekking van het VK uit de EU aan te kunnen.

Naast de werving van personeel, worden door de Douane ook voorbereidingen getroffen op andere gebieden, zoals huisvesting en IT. Een belangrijk onderdeel in de voorbereiding van de Douane is het informeren van het bedrijfsleven over de gevolgen van de terugtrekking van het VK uit de EU en activeren van het bedrijfsleven om voorbereid te zijn op de mogelijkheid van de herinvoering van douaneformaliteiten ter behoeve van de terugtrekking van het VK uit de EU.

Vraag 8

Welke risico’s loopt Nederland door het feit dat de capaciteit van deze diensten nog niet voldoende is op 29 maart 2019?

Antwoord

NVWA:

Wanneer op 30 maart 2019 daadwerkelijk de volledige extra capaciteit nodig is, zal dit resulteren in verplaatsen van exportkeuringen naar een later tijdstip op de dag of naar het verschuiven naar de volgende werkdag. Het bestaande planningskader biedt deze mogelijkheid. Voor de bedrijven die exportkeuringen aanvragen betekent dit echter wel een tijdelijke verlaging van het niveau van dienstverlening van de NVWA.

Douane

De Douane handhaaft risicogericht. Dat betekent dat keuzes worden gemaakt waarbij de capaciteit ingezet wordt daar waar de risico’s het grootst zijn. Doordat nog niet alle benodigde douaniers inzetbaar zijn, zullen als gevolg van de terugtrekking van het VK uit de EU scherpere keuzes moeten worden gemaakt bij het afdekken van de handhavingsrisico’s.

Vraag 9

Welke andere extra maatregelen moet u nog meer treffen en kunt u aangeven of daar voldoende voorzieningen voor getroffen zijn?

Antwoord

De departementen nemen zelf de benodigde mitigerende maatregelen op hun beleidsterreinen, de minister van Buitenlandse Zaken heeft hierbij een coördinerende rol. Met de Voorjaarsnota 2018 en in de Rijksbegroting 2019 zijn de voorzienbare budgettaire gevolgen van de departementale voorbereidingen op de terugtrekking van het VK uit de EU verwerkt. Financiering van eventuele extra maatregelen zal in principe uit de lopende de begrotingen van de betrokken ministeries moeten komen.

Over de laatste stand van zaken van de voorbereidingen op een scenario waarbij het VK de EU verlaat zonder terugtredingsakkoord ( cliff-edge) is uw Kamer op 7 september jl. geïnformeerd (Kamerstukken II 2017-2018, 23 987, nr.261). Tijdens de technische briefing op 10 oktober aanstaande ontvangt de vaste commissie voor Europese Zaken nader informatie over de extra te treffen maatregelen en voorzieningen. Dit betreft een vertrouwelijke briefing.

Hoewel het kabinet zich tot het uiterste inspant om alle voorzienbare negatieve gevolgen te minimaliseren, is het onvermijdelijk dat het cliff-edge scenario gepaard zal gaan met verstoringen en problemen. Het is dan ook van belang dat medeoverheden, burgers, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties zich bewust blijven van de eigen verantwoordelijkheden om zich zo goed mogelijk voor te bereiden op alle mogelijke scenario's; niet alle oplossingen ten aanzien van contingency planning en preparedness kunnen van de overheid komen.

Vraag 10

Kunt u deze vragen uiterlijk op 1 oktober 2018, de maandag voor de Algemene Financiële Beschouwingen, beantwoorden?

Antwoord

Deze vragen zijn zo spoedig mogelijk beantwoord.

1) FD.nl, 21 september 2018, https://fd.nl/economie-politiek/1271202/drama-in-salzburg-stort-brexit-in-een-ongekende-crisis

2) Kamerstuk 23987, nr. 196