Antwoorden op Kamervragen van het Kamerlid Van Dijk (SP) over ernstige problemen na gezinshereniging van Eritrese vluchtelingen. (2018Z12038)
1
Heeft u kennisgenomen van het artikel en de uitzending ‘Veilig Thuis? Nooit
van gehoord’ en het commentaar van Vluchtelingenwerk op deze uitzending die
de problematiek herkent? 1) Bent u van mening dat deze situatie kan blijven
voortbestaan? Zo nee, bent u bereid met organisaties als Pharos,
vluchtelingenwerk, Veilig thuis, politie en sleutelfiguren in overleg te
gaan hoe deze ernstige problemen het best kunnen worden aangepakt?
1
Ja ik heb kennisgenomen van het artikel en ben bereid in gesprek te gaan.
Zie verder het antwoord op vraag 9 en 10.
2
Bent u ook bekend met de verkenning 'Welzijn en gezondheid van
gezinsherenigers' van de stichting Pharos? 2) Wat is daarop uw reactie?
2
Ja, de ministeries van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS), Sociale
Zaken en Werkgelegenheid (SZW) en Justitie en Veiligheid (JenV) zijn bekend
met deze verkenning. Zij hebben samen met Pharos, expertisecentrum
gezondheidsverschillen (hierna: Pharos) twee bijeenkomsten georganiseerd om
de resultaten van de verkenning te bespreken met betrokken organisaties,
waaronder de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), gemeenten,
Stichting Nidos (jeugdbescherming voor vluchtelingen), Vluchtelingenwerk
Nederland, de Gemeentelijke Gezondheidsdiensten (GGD’en), het Centraal
Orgaan Asielzoekers (COA) en het LOWAN, ondersteuning onderwijs
nieuwkomers. Het is belangrijk om gezamenlijk de aandachtspunten en
knelpunten van welzijn en gezondheid van nagereisde gezinsleden in beeld te
hebben.
3
Wat is uw mening over de specifieke problemen als lichamelijk geweld en
(kinder-)mishandeling die nogal eens voorkomen bij
nareizigers/gezinsherenigers (vooral vrouwen en kinderen en in het
bijzonder bij Eritrese gezinsherenigers)?
4
Bestaat er voldoende inzicht in achterliggende oorzaken zoals
oorlogstrauma’s, lange tijd van scheiding, afzonderlijk opgedane ervaringen
en het moeten leven in compleet nieuwe context zonder steun van familie of
netwerk, vaak gepaard gaande met armoede en werkloosheid?
3 en 4
Huiselijk geweld en kindermishandeling zijn in iedere situatie
onacceptabel. Bij asielzoekers, vergunninghouders en hun nagereisde familie
kan hun vaak kwetsbare positie een risico vormen voor huiselijk geweld en
kindermishandeling. Als dit voorkomt, dan is het zaak dat gekeken wordt wat
er precies aan de hand is en hoe het geweld kan worden gestopt en duurzaam
opgelost. Aan het geweld kunnen veel verschillende oorzaken ten grondslag
liggen. Het is daarbij goed dat het risico op problemen na
gezinshereniging, steeds meer en beter in beeld komen. De eerder genoemde
verkenning van Pharos biedt inzicht in de oorzaken hiervan. Ook de
kenniscentra ‘Oorlog, vervolging, geweld’ en ‘Migratie’ van Arq
Psychotrauma Expert Groep verzamelen en ontwikkelen kennis op dit gebied.
5
Bestaat er voldoende inzicht in het specifieke risico bij Eritrese
nareizigers, omdat zij vaak in Eritrea al geen normale relatie hadden (man
in militaire dienst), vaak jong getrouwd zijn, de reis en de
gezinshereniging vaak langer duurt en vrouwen vaak analfabeet zijn?
6
Deelt u de mening dat de problemen bij gezinsherenigers, zoals huiselijk
geweld en (kinder-) mishandeling, gezondheidsproblemen en problemen op het
gebied van onderwijs, integratie, schulden en huisvesting onvoldoende in
beeld zijn? Zo ja, bent u bereid dit te onderzoeken, in het bijzonder de
problemen van huiselijk geweld en (kinder-)mishandeling bij Eritrese en
andere nareizigers die nu niet goed zichtbaar en niet eenvoudig te meten
zijn?
5 en 6
De integratie en participatie van Eritrese vergunninghouders en hun
gezinsleden in de Nederlandse samenleving lijkt moeizaam te verlopen. Juist
om vroegtijdig problemen, waaronder huiselijk geweld en kindermishandeling,
te signaleren en hindernissen te overbruggen, zodat gemeenten en andere
instanties deze groep bijtijds kunnen helpen, zijn er diverse handreikingen
verschenen, onder meer van het Kennisplatform Integratie en Samenleving.
Bijvoorbeeld de handreiking Jullie Nederlanders hebben voor alles een systeem (Kennisplatform
Integratie en Samenleving, augustus 2017). Ook in het onderzoekNiets is wat het lijkt. Eritrese organisaties en integratie (DSP-groep Amsterdam,
Universiteit Tilburg, 2016) wordt hier aandacht aan besteed. Er is dus een
goed beeld van de problematiek bij Eritrese nareizigers. Daarnaast heeft
Pharos verschillende publicaties uitgebracht over (de gezondheid van)
vluchtelingen en asielzoekers in het algemeen en Syriërs in het bijzonder.
7
Deelt u de mening dat de begeleiding en opvang van nareizigers onvoldoende
is? Zo ja, bent u bereid dit te verbeteren, bijvoorbeeld door het
inschakelen van gezinscoaches, monitoring van gezinnen, het geven van
maatschappelijke begeleiding, inschakelen van oudkomers en sleutelpersonen
(als Bethel) en alert te zijn op financiële problematiek?
8
Deelt u de mening dat nareizigers onvoldoende worden voorgelicht en
geïnformeerd en hierin niet afhankelijk moeten zijn van hun partner? Zo ja,
bent u bereid dit te verbeteren, bijvoorbeeld door informatie, voorlichting
(onder meer over zorg en andere voorzieningen) rechtstreeks aan nareizigers
te geven evenals (taal-)training en tevens zorg- en dienstverleners
training en ondersteuning te geven over gezinsdynamiek na gezinshereniging,
cultuursensitief werken en leren herkennen en omgaan met signalen?
7 en 8
In de regel verblijven nareizende gezinsleden na aankomst in Nederland
slechts beperkte tijd in de opvang van het COA. Het COA heeft voor al haar
bewoners aandacht voor zaken als (huiselijk) geweld, gezondheid en
onderwijs aan kinderen.
Daarnaast bieden gemeenten maatschappelijke begeleiding aan nareizende
familieleden van asielmigranten en ontvangen daarvoor financiële middelen
van het rijk. Componenten van deze begeleiding zijn – naast praktische hulp
bij het regelen van basisvoorzieningen en de kennismaking met de lokale
woonomgeving en maatschappelijke organisaties – hulp bij het starten van de
inburgering en het stimuleren van participatie en integratie. Ook
voorlichting over de gezondheidszorg hoort hierbij.
Pharos beschikt over kennis en informatie die voor professionals in de zorg
van belang kunnen zijn om invulling te geven aan cultuursensitief werken.
Deze informatie is voor iedereen beschikbaar en toegankelijk.
Verder geldt, zodra een nieuwe vergunninghouder zich inschrijft bij de gemeente, het reguliere zorgregime zoals dit voor alle Nederlanders geldt. Daarmee wordt niemand van (medische) zorg dan wel ondersteuning uitgesloten. De vergunninghouder dient wel verplicht een zorgverzekering af te sluiten en kan een beroep doen op zorg zoals deze in Nederland is georganiseerd (Zorgverzekeringswet, Wmo2015, Jeugdwet, Wet langdurige zorg). Vergunninghouders – en hun eventuele nareizende gezinsleden – hebben daarmee dezelfde rechten en plichten op het gebied van (medische) zorg als elke andere rechtmatig in Nederland verblijvende persoon.
9
Bent u van mening dat politie en stichtingen inzake huiselijk geweld
voldoende zijn uitgerust om ook vrouwen die geen Nederlands spreken, goed
te kunnen helpen? Zo nee, op welke manier gaat u de deskundigheid hiervoor
bevorderen? Deelt u de mening dat hierbij een tolk essentieel is en bent u
bereid te bezien of de tolkenvergoeding weer mogelijk wordt voor alle
professionals?
10
Deelt u de mening dat alle vrouwen in het geval van huiselijk geweld
terecht moeten kunnen bij een instantie voor hulp en er voor deze groep
Eritrese vrouwen extra aandacht moet zijn omdat de normale kanalen – mede
vanwege extra wantrouwen in politie/overheid – niet voldoende toegankelijk
voor ze zijn? Zo ja, welke actie gaat u ondernemen om ervoor te zorgen dat
ook deze vrouwen een veilig thuis kunnen krijgen?
9 en 10
Gemeentelijke voorzieningen moeten toegankelijk zijn voor alle slachtoffers
van huiselijk geweld, ongeacht leeftijd, geslacht en land van herkomst. Ook
moet er extra aandacht zijn voor slachtoffers die in een kwetsbare positie
verkeren, bijvoorbeeld omdat zij de Nederlandse taal niet goed machtig
zijn, de weg naar de hulp niet kennen of wantrouwen hebben tegen
overheidsinstanties. Veilig Thuis moet in die gevallen extra alert zijn.
Dit geldt dus ook voor de groep Eritrese vrouwen. Ik zal de verkenning van
Pharos en het artikel en de uitzending van Argos onder de aandacht brengen
van de VNG, de 35 centrumgemeenten vrouwenopvang, de
vrouwenopvanginstellingen en het landelijk Netwerk Veilig Thuis. Ook zal ik
bij hen nagaan of en zo ja welke problemen zij ervaren bij het bieden van
hulp aan nagereisde gezinsleden als er sprake is van huiselijk geweld en
kindermishandeling. Daarbij betrek ik ook Pharos, Vluchtelingenwerk
Nederland en het COA.
Daarnaast is het van belang om asielzoekers en vergunninghouders zelf, in het bijzonder de vrouwen, voor te lichten. Hiervoor is door Pharos en Movisie een voorlichtingspakket ontwikkeld: Geweld is niet gewoon. Ken uw recht – zoek hulp! (derde druk 2017). Dit pakket biedt informatie over huiselijk geweld, seksuele intimidatie, gedwongen prostitutie en discriminatie van homoseksuelen. Het bestaat – naast een handboek voor voorlichters en organisaties – uit zes korte non-verbale filmpjes over deze thema’s. Het handboek biedt voorlichters uit de doelgroep en professionals werkzaam bij hulpverleningsinstanties handvatten om voorlichtingen te organiseren.
Wat betreft de tolkenvergoeding: in 2012 is de regeling tolkenvoorziening
in de zorg afgeschaft. Bij deze afschaffing is vanuit het oogpunt van
bescherming van verblijfsgegevens een uitzondering gemaakt voor de inzet
van tolk- en vertaaldiensten in de vrouwenopvang. Instellingen voor
vrouwenopvang kunnen indien nodig zelf een tolk of vertaler inhuren. De
inzet van tolk- en vertaaldiensten in de vrouwenopvang is per 1 januari
2012 financieel mogelijk gemaakt via de decentralisatie-uitkering
vrouwenopvang die naar 35 centrumgemeenten gaat. Daarvoor is vanaf die tijd
structureel € 1.1 miljoen aan deze uitkering toegevoegd [1].
11
Deelt u de mening dat er onvoldoende afstemming is tussen organisaties en
continuïteit in de begeleiding van gezinsherenigers binnen de gemeenten? Zo
ja, bent u bereid met gemeenten in overleg te gaan over betere afstemming
en samenwerking tussen zorg- en dienstverleners van verschillende
organisaties die te maken hebben met gezinsherenigers?
11
Dit punt zal ik betrekken bij het nagaan of en zo ja welke problemen
gemeenten ervaren (zie het antwoord onder vragen 9 en 10).
12
Erkent u dat, nu sinds 2014 gezinsleden van asielstatushouders niet meer
een zelfstandige vergunning maar een afhankelijke vergunning krijgen, dit
voor gezinsleden een grote belemmering vormt om in situaties van geweld of
dreigend geweld bescherming te zoeken? Zo ja, bent u bereid gezinsleden,
conform de aanbevelingen van de UNHCR, weer een zelfstandige
verblijfsvergunning te geven? Zo nee, vindt u het aanvaardbaar als
mishandelde vrouwen ‘gevangen zitten’ in hun situatie, doordat ze zich niet
kunnen onttrekken aan hun man, zonder het gevaar te lopen uitgezet te
worden?
12
Het type vergunning en de procedure van de vergunningverlening is niet
belemmerend voor het zoeken van bescherming in een situatie van huiselijk
geweld. Nareizigers krijgen een afgeleide verblijfsvergunning asiel die
gebaseerd is op een huwelijks- of gezinsband met de vergunninghouder die al
in Nederland woont (referent). Als de gezinsband wordt verbroken
(bijvoorbeeld door echtscheiding of beëindiging van de relatie) kan de
Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) de afgeleide vergunning intrekken.
Binnen deze procedure toetst de IND op zelfstandige asielgronden van de
nareiziger. Betrokkene kan tevens ervoor kiezen een zelfstandige
asielaanvraag in te dienen. De afgeleide vergunning wordt pas ingetrokken,
nadat de zelfstandige asielvergunning is verleend, waardoor de nareiziger
aanspraak kan maken op voorzieningen die in de Nederlandse samenleving voor
vergunninghouders openstaan. Overigens onderscheidt de afgeleide
asielvergunning zich niet van een zelfstandige asielvergunning. Beide
vergunningen zijn gebaseerd op artikel 28 van de Vreemdelingenwet 2000; er
gelden dezelfde rechten en plichten.
13
Deelt u de mening dat voor gezinsleden van vluchtelingen geldt dat zij
meestal een minder groot netwerk zullen hebben en nog onvoldoende de weg
naar hulpinstanties kunnen vinden, waardoor het voor hen moeilijk is om
opvang en huisvesting te vinden tijdens de procedure? Bent u bereid het
Centraal Orgaan Asielzoekers (COA) te verzoeken deze gezinsleden gedurende
hun asielprocedure weer opvang te verlenen? Klopt het dat ook gemeenten in
deze situaties niet verantwoordelijk zijn voor het regelen van
opvang/woning? Zo ja, bent u bereid hierover ook met de Vereniging
Nederlandse Gemeenten (VNG) in overleg te gaan?
13
Het is de eigen verantwoordelijkheid van de nagereisde gezinsleden om zelf
huisvesting te zoeken, als zij niet meer willen wonen bij hun partner of
echtgenoot. Dit geldt ook voor andere Nederlandse ingezetenen. Het kan zijn
dat de nareiziger, die mogelijk over een beperkt netwerk en kennis over de
Nederlandse samenleving beschikt, zich wendt tot de gemeente voor hulp. Een
gemeente kan besluiten om in specifieke situaties (bijvoorbeeld bij
huiselijk geweld of bij personen die ernstig verward gedrag vertonen) te
zoeken naar een oplossing voor acute opvang. Dit sluit aan op de reguliere
manier van werken binnen het sociale domein.
Het COA biedt geen nieuwe opvang aan nareizigers die reeds zijn
uitgeplaatst in de gemeente en zich opnieuw bij het COA melden voor opvang
en/of bemiddeling naar eigen huisvesting. Het uitgangspunt is dat de
nareiziger bij de referent in de gemeente blijft of gaat wonen. Zolang de
nareiziger beschikt over een afgeleide asielvergunning is er geen recht op
opvang bij het COA. Wel gaat het indienen en doorlopen van een zelfstandige
asielaanvraag gepaard met een achtdaags verblijf bij het COA. Daarna dient
de betrokkene de opvang van het COA te verlaten. Het ministerie van JenV en
het COA hebben dit vorig jaar met de VNG en Vluchtelingenwerk Nederland
besproken.
14
Op welke manier tracht u de lange wachttijden voor gezinshereniging die
gezondheid en welzijn van het gezin op verschillende manieren negatief
beïnvloeden te verkorten?
14
Hiervoor wordt verwezen naar de antwoorden op uw Kamervragen (8 en 12) van 8 juni jongstleden[2].
1) https://www.vpro.nl/argos/media/afleveringen/2018/Veilig-Thuis--Nooit-van-gehoord.html
2) Pharos. Welzijn en gezondheid van gezinsherenigers. Een verkenning, april 2018