1803
Vragen van de leden Groothuizen en Pia Dijkstra (beiden D66) aan de
Minister voor Rechtsbescherming en de Minister voor Medische Zorg over het
bericht «Robotrechter e-Court is een groot en niet-transparant zwart gat?»
(ingezonden 23 januari 2018).
Antwoord van Minister Dekker (Rechtsbescherming) (ontvangen 18 april
2018) Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2017–2018, nr. 1293
Vraag 1
Bent u bekend met het bericht «Robotrechter e-Court is een groot en
niet-transparant zwart gat»?1
Ja.
Vraag 2
Kunt u uitleggen hoe (een bedrijf als) e-Court werkt en wat de gekozen
juridische constructie is?
E-Court is een private organisatie die alternatieve geschilbeslechting aanbiedt
in de vorm van digitale arbitrage. Arbitrage is geregeld in de artikelen
1020–1077 van het Wetboek van burgerlijke rechtsvordering (Rv). Uitsluitend
zaken die ter vrije bepaling van partijen staan mogen worden onderworpen
aan arbitrage, dat is bijvoorbeeld niet het geval bij (bepaalde) familiezaken.
E-Court is verzocht een toelichting te geven op de gehanteerde werkwijze en
procedure.
Vraag 3
Is het waar dat de markt van digitale arbitrage snel groeit? Bent u van
oordeel dat de toegang tot de onafhankelijke rechter hierdoor onder druk
komt te staan?
De laatste jaren is de markt van digitale arbitrage gegroeid. Er zijn meerdere
organisaties die een dergelijke vorm van alternatieve geschilbeslechting
aanbieden. Ik sta positief tegenover initiatieven met betrekking tot vormen
van alternatieve geschilbeslechting die zien op het bereiken van een snelle,
betaalbare en voor beide partijen bevredigende oplossing. Innovatie is een
groot goed voor wie voorbereid wil zijn op de toekomst. Digitale arbitrage
hoeft dus niet per se de toegang tot de onafhankelijke rechter onder druk te
zetten.
Vraag 4
Hoeveel zaken behandelt e-Court jaarlijks en hoeveel van die zaken worden
door de rechtbank bekrachtigd?
Ik beschik niet over de aantallen zaken die e-Court jaarlijks behandelt. Dit is
bedrijfsgevoelige informatie die e-Court om die reden niet heeft willen
verstrekken. Wel heeft e-Court mij laten weten dat vanaf 2015 het aantal
zaken toeneemt. Zorgverzekeraars geven aan dat e-Court een goedkopere en
laagdrempelige manier is om geschillen op te lossen, maar niet elke
zorgverzekeraar levert zaken aan bij e-Court. Van de zorgverzekeraars die
zaken aanleveren loopt het aantal uiteen van 6.500 tot meer dan 20.000 in het
jaar 2017, waarvan niet elke oproeping tot een vonnis leidt. In sommige
gevallen wordt alsnog een minnelijke schikking getroffen. Binnen de
rechtspraak wordt de uitkomst van een zaak niet als zodanig geregistreerd,
waardoor het aantal uitspraken van e-Court wat aan de rechtbank wordt
voorgelegd niet zonder meer beschikbaar is uit de systemen van de
rechtspraak
Vraag 5
Welke toets geldt er voor die bekrachtiging door de rechtbank?
De rechtbank moet, ook in zaken waarin de tegenpartij niet is verschenen,
ambtshalve het recht van openbare orde en dwingend (consumenten)recht
toepassen. Dit betekent dat de rechter moet toetsen aan oneerlijke bedingen
in algemene voorwaarden, waarbij ook getoetst dient te worden aan het
EVRM en de Europese richtlijn oneerlijke bedingen in consumentenovereenkomsten.
Ook dient de rechter de voor de consument-schuldenaar dwingendrechtelijke
regels over incassokosten (art. 6:96 vijfde tot en met het zevende
lid BW) toe te passen. Er is door de rechtspraak een aanbeveling opgesteld
hoe om te gaan met de toetsing van arbitrale uitspraken van e-Court. De
rechter heeft in een concrete zaak echter altijd de mogelijkheid af te wijken
van een dergelijke aanbeveling. Als gevolg daarvan kan het voorkomen dat
rechters de voor verlof tot tenuitvoerlegging verplichte «summiere» toets
anders invullen. De uitspraken van e-Court werden tot voor kort met name
voorgelegd aan de rechtbank Overijssel, waarvan de locatie Almelo onderdeel
uitmaakt. Ook deze rechtbank toetst op basis van artikel 1063 van het Rv of
tenuitvoerlegging van het arbitraal vonnis geweigerd dient te worden. Het is
mijns inziens onwenselijk dat de toets door de overheidsrechter verschillend
wordt ingevuld. De rechtspraak heeft mij laten weten dat er binnenkort een
arbitrale uitspraak door e-Court zal worden voorgelegd aan de rechtbank
Overijssel met de bedoeling hierover (met inbreng van e-Court) prejudiciële
vragen te stellen aan de Hoge Raad. Ik wacht dan ook de prejudiciële vragen
en het oordeel van de Hoge Raad af.
Vraag 6
Hoe beoordeelt u de kwaliteit en de zorgvuldigheid van de arbitrageprocedures
bij digitale arbitrage-instituten en e-Court in het bijzonder?
In zijn algemeenheid sta ik positief tegenover initiatieven met betrekking tot
vormen van alternatieve geschilbeslechting die zien op het bereiken van een
snelle, betaalbare en voor beide partijen bevredigende oplossing. E-court
maakt gebruik van digitale arbitrage en moet voldoen aan de artikelen
1020–1077 van het Wetboek van burgerlijke rechtsvordering (Rv). In de
berichten uit de media en in de bevindingen van LOSR worden zorgen geuit
over de rechtsbescherming, de kwaliteit en de kosten van arbitrage door
e-Court. Het oordeel over de arbitrale uitspraak is aan de rechtbank. Bij de
toets door de rechter bij verlofverlening voor tenuitvoerlegging van de
arbitrale uitspraak van e-Court zal het meestal gaan om de toets of is
gehandeld in strijd met de openbare orde, hiervan is onder meer sprake als
het beginsel van hoor en wederhoor is geschonden. Daarnaast moet de
rechter ambtshalve bezien of er sprake is van een oneerlijk beding.
Vraag 7 en 8
Wat vindt u van het feit dat e-Court haar uitspraken en de lijst met arbiters
niet openbaar maakt?
Is het feit dat e-Court haar uitspraken en lijst met arbiters niet publiceert in
strijd met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens en het
Europees Consumentenrecht?
Antwoorden 7 en 8
Er is geen voorschrift op basis waarvan arbitrage verplicht transparant en
openbaar moet zijn. Veel partijen die expliciet kiezen voor arbitrage doen dit
juist om hun geschil over bijvoorbeeld (gevoelige) bedrijfsinformatie «in de
luwte» te kunnen oplossen. Het EVRM en de Europese consumentenregels
bevatten geen verplichtingen om uitspraken en de namen van arbiters
openbaar te maken. Overigens heeft e-Court bericht dat de naam van de
arbiter in het procesdossier staat, de lijst van arbiters voor belanghebbenden
opvraagbaar is en de uitspraken van e-Court op de website staan, aldus
e-Court. Door te kiezen voor de arbitrageprocedure van e-Court doen partijen
afstand van het recht op toegang tot de overheidsrechter, maar dat betekent
niet dat zij afstand doen van het recht op een eerlijke en gelijke behandeling
en het recht op onafhankelijkheid en onpartijdigheid. Overigens heeft e-Court
mij laten weten dat zij niet financieel afhankelijk is van zorgverzekeraars en
dat e-Court van mening is dat arbiters hun onafhankelijke rol kunnen
vervullen. Het is aan de rechter om te toetsen of de uitspraken van e-Court
aan de eisen van het EVRM voldoen.
Vraag 9
In hoeverre maakt e-Court gebruik van een algoritme bij het doen van een
uitspraak? Zou het goed zijn als dergelijke algoritmen in de rechtspraak
worden gebruikt, dat deze openbaar en inzichtelijk zijn? Wat vindt u van een
onafhankelijke instelling die dergelijke algoritmen beoordeelt?
In het LOSR-rapport en de berichtgeving daarover valt te lezen dat de
besluitvorming van e-Court volledig automatisch is en dat daarbij gebruik
wordt gemaakt van algoritmen. In principe mag, zoals eerder vermeld,
arbitrage (mits transparant) elektronisch plaatsvinden. Arbitrale uitspraken en
de totstandkoming daarvan moeten immers controleerbaar en verifieerbaar
zijn. Dit geldt ook voor de technologie die daar eventueel bij komt kijken.
E-Court heeft mij ten aanzien van het gebruik van algoritmen laten weten dat
zij niet aan profiling doen. Zowel de huidige als de nieuwe privacywetgeving
bieden overigens de betrokkenen het recht op informatie en het recht op
inzage, waaronder ook de «nuttige informatie over de onderliggende logica»
bij het gebruik van geautomatiseerde besluitvorming. Ter uitvoering van de
aanbeveling in het rapport van de WRR «Big Data in een vrije en veilige
samenleving» van april 2016 is het Wetenschappelijk Onderzoeks- en
Documentatiecentrum van het Ministerie van Justitie en Veiligheid een
onderzoek gestart naar de mogelijkheden voor rechterlijke toetsing van Big
Data toepassingen. Als in de rechtspraak algoritmen op termijn daadwerkelijk
gebruikt zouden worden, moet ook het toezicht hierop worden ingericht.
Vraag 10
Wat vindt u van het feit dat bijna alle zorgverzekeraars sinds de jaarwisseling
geschilbeslechting via een «digitale» arbiter in hun polisvoorwaarden hebben
opgenomen? Deelt u de mening dat het voor verzekerden duidelijk zou
moeten zijn dat bij een conflict alsnog de weg naar de kantonrechter
openstaat? Kunt u in uw antwoord ingaan op de constatering in het artikel
dat de klanten niet de informatie hebben om hierin een afweging te maken?
Een groot aantal zorgverzekeraars (per 1 januari 2018 94% volgens opgave
van e-Court) heeft de mogelijkheid van arbitrage bij e-Court opgenomen in de
algemene voorwaarden. In zijn algemeenheid sta ik positief tegenover
initiatieven met betrekking tot vormen van (digitale) alternatieven geschilbeslechting
die zien op het bereiken van een snelle, betaalbare en voor beide
partijen bevredigende oplossing. Voor zorgverzekeraars kunnen de duur en
de kosten die verbonden zijn aan een incassoprocedure bij de kantonrechter
overwegingen zijn om te kiezen voor digitale arbitrage zoals aangeboden
door e-Court.
De consument heeft conform (artikel 6:263n BW) de mogelijkheid om binnen
een maand alsnog de keuze voor de overheidsrechter te maken. De cliënten
van zorgverzekeraars hebben de keuze om als alternatief naar de overheidsrechter
te gaan of in plaats daarvan hun geschil voor te leggen aan de
Stichting Klachten en Geschillen Zorgverzekeringen (SKGZ). Blijkens het
procesreglement van e-Court, dat verwijst naar art. 6:263n BW en de termijn
van een maand om voor de overheidsrechter te kiezen, zou dat ook de
bedoeling zijn van de procedure bij e-Court. E-Court heeft mij overigens laten
weten dat door de gebruikte software, het feitelijk onmogelijk is de procedure
eerder te starten. Het is aan de rechter om te toetsen of het arbitrage beding
geldig is.
Vraag 11
Kunt u aangeven wanneer u met voorstellen komt om het experimenteren
met schulden- en buurtrechters mogelijk te maken?
Met het project «Spreekuurrechter» is in Noord-Nederland recentelijk ervaring
opgedaan met een werkwijze die veel overeenkomst vertoond met de
werkwijze van een «buurtrechter». Op korte termijn zullen enkele andere
rechtbanken ook een pilot starten met dergelijke laagdrempelige en effectieve
rechtspraak. Deze pilots zullen uiteraard gebruik maken van de bevindingen
en ervaringen in Noord-Nederland. De werkwijze ziet op een snelle behandeling
van allerhande enigszins overzichtelijke geschillen, maar kunnen
bijvoorbeeld ook gericht zijn op specifieke doelgroepen of op specifieke
problematiek (in stedelijke regio’s). Over dit onderwerp wordt uw Kamer op
korte termijn geïnformeerd. Dit voorjaar komt de rechtspraak met een
visiedocument «Rechtspraak en schulden», waarin voorstellen zullen worden
gedaan om de aanpak van problematische schulden in een gerechtelijke
procedure te versterken.
Bronnenlijst
1 https://nos.nl/nieuwsuur/artikel/2212374-robotrechter-e-court-is-een-groot-en-niet-transparantzwart-gat.html