1804
Vragen van de leden Peters (CDA) en Wiersma (VVD) aan de Minister van
Sociale Zaken en Werkgelegenheid over onterecht betaalde uitkeringen door
het UWV (ingezonden 9 maart 2018).
Antwoord van Minister Koolmees (Sociale Zaken en Werkgelegenheid)
(ontvangen 17 april 2018)
Vraag 1
Bent u bekend met het bericht «Onterecht uitbetaalde uitkeringen kostten de
samenleving 175 miljoen euro»?1
Ja.
Vraag 2
Wat is hiervan de oorzaak en in welke mate is hier sprake van fraude?
In de periode 2013–2017 heeft UWV circa € 420 miljoen aan vorderingen
opgelegd die betrekking hebben op fraude. Bij fraudevorderingen betreft het
benadelingsbedragen (onterecht betaalde uitkeringen) en opgelegde boetes
als gevolg van overtreding van de inlichtingenplicht2
.
De € 420 miljoen is
opgebouwd uit een benadelingsbedrag van circa € 310 miljoen en € 110
miljoen aan opgelegde boetes. Van de benadelingsbedragen en boetes die in
2013 door het UWV zijn opgelegd is na vijf jaar 72,6 procent geïncasseerd. De
verwachting is dat dit percentage verder oploopt, omdat uitvoeringsinstanties
de fraudevorderingen minimaal tien jaar moeten terugvorderen.
Andere oorzaken van vorderingen zijn bijvoorbeeld administratieve fouten en
het verrekenen van inkomsten en voorschotten. Bij het verrekenen van
inkomsten betreft het veelal een correctie van het door de uitkeringsgerechtigde
opgegeven inkomen met het inkomen dat later in de polisadministratie
staat.3 Als het opgegeven inkomen lager is dan het uiteindelijke inkomen in
de polisadministratie, vindt er een vordering plaats.
Het UWV spant zich in om zoveel mogelijk vorderingen te innen. In sommige
gevallen is het echter niet mogelijk om alle uitstaande bedragen volledig te
innen. Het UWV moet immers de beslagvrije voet te allen tijde respecteren en
kan, onder voorwaarden, meewerken aan een schuldregeling. Daarnaast
kunnen er situaties zijn waarbij vorderingen niet meer kunnen worden geïnd,
zoals bij overlijden.
Vraag 3
Deelt u de mening dat fraude nooit mag lonen en iedere gefraudeerde euro
in principe terugbetaald dient te worden?
Ik ben van mening dat iedere gefraudeerde euro in principe terugbetaald
moet worden. In de Wet aanscherping handhaving en sanctiebeleid SZWwetgeving
(Fraudewet) is daarom geregeld dat overtreders het onrechtmatig
verkregen voordeel altijd moeten terugbetalen. Daarnaast moet er bij een
overtreding een boete worden opgelegd of een waarschuwing worden
gegeven. Dat is van belang om het draagvlak voor onze sociale voorzieningen
te behouden.
Vraag 4
Constaterende dat er de afgelopen jaren fors is geïnvesteerd om de aanpak
van fraude door het UWV te intensiveren, kunt u precies aangeven wat er
met dat geld gedaan is?
In 2013 is voor de periode 2014–2017 jaarlijks gemiddeld € 23,5 miljoen
toegevoegd aan het budget van UWV om handhavingsactiviteiten te
intensiveren. Deze intensivering zag overigens niet op het verhogen van de
incassoratio, maar op de volgende onderdelen:
– het oppakken van extra fraudesignalen;
– intensivering van preventie gericht op en controle van werkzoekenden in
de eerste drie maanden van de WW-uitkering;
– gefingeerde dienstverbanden;
– georganiseerde uitkeringsfraude;
– activerings- en handhavingsgesprekken gericht op WGA-gerechtigden.
Het programma is inmiddels afgerond. Een tweetal onderdelen zijn eerder
beëindigd. Het onderdeel preventie en controle bij werkzoekenden vanwege
tegenvallende resultaten. Wel zijn elementen uit dit traject met een verbeterde
insteek opgenomen in het persoonlijke dienstverleningsprogramma van
UWV, waar de resterende middelen voor zijn ingezet. Voor het beëindigde
onderdeel fraudesignalen gold dat het oppakken van interne en externe
fraudesignalen gerealiseerd kon worden met de bestaande capaciteit en
binnen het budget van UWV. Dit was onder meer het gevolg van de
inkomensverrekening in de Wwz, waardoor het aantal nieuwe signalen sterk
afnam. Het onderdeel gefingeerde dienstverbanden is vanwege goede
resultaten als regulier onderdeel opgenomen in de werkzaamheden en het
bestaande budget van UWV.
Vraag 5
Welke maatregelen gaat u nemen om ervoor te zorgen dat er bij onterecht
betaalde uitkeringen eerder ingegrepen wordt en mensen niet onnodig
geconfronteerd worden met een stapeling aan boetes die zij vervolgens niet
terug kunnen betalen?
Het UWV probeert zoveel mogelijk te voorkomen dat er teveel uitkering wordt
betaald. Om overtredingen te voorkomen voert UWV onder andere een
communicatiestrategie om uitkeringsgerechtigden bekend te maken met en te
wijzen op hun plichten. Dit gebeurt digitaal en in persoonlijke gesprekken.
Daarnaast maakt het UWV zoveel mogelijk gebruik van gegevens waar het
UWV zelf al over beschikt. Een voorbeeld is de inkomensverrekening in de
Wwz. Het aantal opgelegde boetes is hierdoor gedaald, maar zoals in het
antwoord op vraag 2 is aangegeven, betekent deze systematiek soms ook dat
de opgegeven inkomsten achteraf gecorrigeerd moeten worden en het
verschil terug wordt gevorderd. Het UWV neemt in deze gevallen contact op
met de uitkeringsgerechtigde om nieuwe vorderingen te voorkomen.
Daarnaast probeert het UWV fraude eerder te detecteren door met bestandkoppelingen
signalen van mogelijke fraude te genereren en door de
fraudealertheid van medewerkers te verbeteren.
Met betrekking tot de boeteoplegging geldt dat met de per 1 januari 2017
gewijzigde Fraudewet, het UWV, de SVB en gemeenten rekening moeten
houden met de ernst van de overtreding, de mate van verwijtbaarheid en de
(financiële) omstandigheden van de betrokkene. Bij de boeteoplegging wordt
dus onder andere rekening gehouden met de financiële situatie en afloscapaciteit
om te voorkomen dat boetes niet betaald kunnen worden. Ook kan voor
wat betreft de bestuurlijke boete onder voorwaarden worden meegewerkt aan
een schuldregeling. De onterecht betaalde uitkering moet altijd worden
terugbetaald.
Vraag 6
Welke maatregelen gaat u nemen om ervoor te zorgen dat iedere gefraudeerde
euro teruggevorderd gaat worden?
Uitvoeringsorganisaties zijn bij fraudevorderingen wettelijk tien jaar verplicht
om de bedragen te innen. De uitvoeringsinstanties spannen zich in om zoveel
mogelijk onterechte uitkeringen en boetes terug te vorderen. Het UWV maakt
bijvoorbeeld gebruik van betalingsregelingen en/of verrekening met de
uitkering om zo veel mogelijk bedragen te innen. In het uiterste geval gaat
UWV over tot loonbeslag of het inschakelen van een deurwaarder.
Bronnenlijst
1 WNL, 7 maart 2018, Onterecht uitbetaalde uitkeringen kostten de samenleving 175 miljoen euro
– https://wnl.tv/2018/03/07/onterecht-uitbetaalde-uitkeringen-kostten-samenleving-175-miljoeneuro/
2 De inlichtingenplicht is in de diverse sociale zekerheidswetten opgenomen en legt bij de burger
een eigen verantwoordelijkheid neer om alle informatie die van belang is voor het recht op een
uitkering te melden, op verzoek of onverwijld uit eigen beweging.
3 Omdat werkgevers na afloop van het loonaangifte tijdvak, vier weken de tijd hebben om hun
loonaangifte te doen, is het actuele inkomen niet altijd beschikbaar in de polisadministratie.