Beantwoording Kamervragen lid Sienot (D66) over
klimaatadaptatie
Vraag 1
Bent u bekend met het bericht ‘Gemeentes moeten zich beter voorbereiden op
klimaatverandering’?
Ja
Vraag 2
Deelt u de mening dat Nederlandse gemeenten meer kunnen doen om met
extreme weersomstandigheden ten gevolge van klimaatverandering om te gaan?
Zo nee, waarom niet?
Gemeenten spelen een zeer belangrijke rol bij het aanpassen aan
klimaatverandering. Zij hebben taken op het gebied van stedelijk waterbeheer en
de ruimtelijke inrichting. Er zijn al veel goede voorbeelden van gemeenten die
daarbij rekening houden met het steeds vaker voorkomen van extreem weer. In
het Deltaplan Ruimtelijke adaptatie uit 2017, onderdeel van het Nationale
Deltaprogramma, hebben Rijk, provincies, gemeenten en waterschappen
afgesproken dat deze aanpak wordt versneld en geïntensiveerd en dat partijen
landsdekkend aan de slag gaan met ruimtelijke adaptatie.
Vraag 3
Kunt u bevestigen dat alle gemeenten direct dan wel indirect te maken (zullen)
krijgen met de gevolgen van klimaatverandering2
, evenals de hoog oplopende
maatschappelijke kosten die het met zich meebrengt wanneer die uitdagingen niet
worden geadresseerd?3
Zo ja, kunt u aangeven wat de laatste inschattingen zijn
van het risico en de daarmee gepaard gaande maatschappelijke kosten?
Heel Nederland heeft te maken met klimaatverandering en de gevolgen daarvan.
We zien nu al dat extreme neerslag steeds vaker voorkomt, evenals langere
perioden van droogte en hitte. Het is dan ook van belang ons daaraan aan te
passen om schade zo mogelijk voor te zijn. De laatste inschatting van de
maatschappelijke kosten door wateroverlast, hitte, droogte en overstromingen is
gedaan door Deltares in 2012. Uit dat onderzoek kwam een geschatte schade van
71 miljard euro tot 2050 in onze steden, als we niets doen aan klimaatadaptatie.
Vraag 4
Deelt u de mening dat klimaatadaptatie voor gemeenten vooral een kans is om
hun wijken, dorpen en steden mooier, slimmer en aangenamer te maken om in te
wonen, werken en recreëren, aangezien veel maatregelen een prettig leefklimaat
in een gemeente versterken, zoals groene daken, meer groen in de wijk, de aanleg
van nieuwe natuurgebieden om wateroverloop te managen (klimaatbuffers) etc. en
aangezien veel maatregelen ook daadwerkelijk kunnen lonen voor particulieren en
ondernemers?
Klimaatadaptatie biedt inderdaad ook kansen. Door de opgave te combineren met
andere opgaven kan een verbetering van de stedelijke kwaliteit worden bereikt. In
veel gevallen, vooral in hoog dynamische stedelijke gebieden, is het bovendien
niet efficiënt en niet effectief om alleen voor ruimtelijke adaptatie ‘de straat open
te breken’. De komende decennia spelen ook andere grote ruimtelijke opgaven,
zoals nieuwbouw, herstructurering, de energietransitie, de transitie naar een
circulaire economie, natuurontwikkeling en aanleg en onderhoud van
infrastructuur. De inzet van het Deltaplan Ruimtelijke adaptatie is om bij al dit
soort ontwikkelingen de kansen voor een klimaatbestendige inrichting te benutten.
Vraag 5
Deelt u de mening dat om deze kansen in kaart te brengen het cruciaal is dat
gemeenten allemaal een klimaatstresstest doen, zoals die is voorgeschreven in het
Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie? Zo nee, waarom niet?
Om de uitdagingen van klimaatverandering goed in beeld te brengen is het
inderdaad van belang om door middel van stresstesten inzicht te krijgen in de
kwetsbaarheden voor wateroverlast (door zowel hoosbuien als langdurige regen),
hittestress, droogte en overstromingen. Daarom hebben gemeenten,
waterschappen, provincies en het Rijk in het Deltaplan Ruimtelijke adaptatie
afgesproken om uiterlijk eind 2019 voor hun eigen beheergebied deze stresstesten
te hebben uitgevoerd.
Vraag 6
Klopt het dat tijdens het laatste Deltacongres bleek dat de stresstest nog niet
breed bekend is, en dat uit de cijfers inderdaad blijkt dat eind 2017 pas de helft
van de gemeentes bezig was met ‘een vorm van’ een klimaatstresstest?4
Zo nee,
waarom niet? Hoeveel gemeentes hebben inmiddels een klimaatstresstest gedaan,
uitgesplitst naar de kwetsbaarheidsscan en de daadwerkelijke klimaatstresstest?
Op dit moment wordt geïnventariseerd hoeveel gemeenten al een stresstest in
enige vorm hebben uitgevoerd. De resultaten zullen worden opgenomen in het
Deltaprogramma 2019 dat ik op Prinsjesdag 2018 aan uw Kamer zal toesturen.
Vraag 7
Bent u bereid om gemeenten die nog geen klimaatstresstest hebben gedaan
verder aan te sporen om dit alsnog te doen, aangezien dit een eerste stap is
richting een groenere, fijnere en meer leefbare wijk, dorp of stad? Zo ja, welke
actie gaat u daarop nemen en op welke termijn, en is een verplichting iets waar u
aan denkt? Zo nee, waarom niet?
Zoals bij vraag 6 aangegeven hebben gemeenten, maar ook waterschappen,
provincies en het Rijk, zich in het Deltaplan Ruimtelijke adaptatie gecommitteerd
aan het uitvoeren van een stresstest voor eind 2019. Dat is een bestuurlijke
afspraak, geen (wettelijke) verplichting. In het Deltaprogramma 2019 zal de
Deltacommissaris rapporteren hoe ver gemeenten daarmee zijn. Overigens zie ik
in veel gebieden al dat gemeenten, vaak in samenwerking met waterschappen,
werken aan stresstesten. Vanuit het Deltaprogramma wordt hiervoor
ondersteuning geleverd in de vorm van een handreiking voor het uitvoeren van
een stresstest, diverse bijeenkomsten en een stimuleringsprogramma. Ook
faciliteert het Deltaprogramma het delen van ervaringskennis tussen gemeenten.
Een wettelijke verplichting is mijn inziens niet nodig.
Vraag 8
Wat is de stand van zaken van de standaardisatie van en de handreiking voor de
klimaatstresstest, zodat gemeenten sneller en beter van elkaar kunnen leren en er
geen enkele gemeente meer kan zijn die niet weet hoe om te gaan met
klimaatadaptatie?
De ‘Handreiking gestandaardiseerde stresstest light’ is reeds beschikbaar, u vindt
deze op https://ruimtelijkeadaptatie.nl/stresstest/handreiking/ . Met deze
handreiking kan op een eenvoudige, voor iedereen toegankelijke, manier een
eerste beeld gekregen worden van de kwetsbaarheden van een gebied voor
wateroverlast, hitte en droogte, overstromingen.
Op dit moment wordt in het Deltaprogramma Ruimtelijke adaptatie verder gewerkt
aan standaardisatie van inputparameters, waarmee overheden de kwetsbaarheid
van hun gebied in een stresstest kunnen doorrekenen. Afronding daarvan is in het
najaar van 2018 voorzien. De ‘gestandaardiseerde’ stresstest bevat een aantal
scenario’s voor de toekomst, die onder andere de kans op extreme buien en zeer
warme dagen weergeven. Gebruikmaken van een gestandaardiseerde methodiek
heeft verschillende voordelen: niet elke partij hoeft zelf het wiel uit te vinden, de
vergelijkbaarheid wordt groter en het wordt gemakkelijker ervaringen uit te
wisselen.
Vraag 9
Wat is de stand van zaken van (het onderzoek naar) de inzet van financiële
instrumenten die kunnen bijdragen aan bewustwording en aan het vinden van
mooie oplossingen die lonen voor particulieren en ondernemers? In hoeverre
helpen de vrijgekomen middelen uit het interbestuurlijk programma hierbij?
In het Deltaplan Ruimtelijke adaptatie is de afspraak opgenomen dat het Rijk voor
2020 met waterschappen, gemeenten en provincies verkent of het mogelijk en
effectief is om klimaatbestendig handelen door private partijen te stimuleren met
financiële prikkels, waaronder differentiatie van heffingen. Inmiddels is een
inventarisatie uitgevoerd naar verschillende soorten financiële prikkels, die
gemeenten en waterschappen kunnen inzetten om inwoners en ondernemers te
stimuleren tot het klimaatbestendig inrichten van hun gebouwen en tuinen, zie
https://ruimtelijkeadaptatie.nl/actueel/actueel/nieuws/2018/financiele-prikkels/
In deze inventarisatie is een aantal aanbevelingen gedaan voor vervolgstappen.
Komende maanden wordt gewerkt aan een voorstel voor een gezamenlijk
ontwikkeltraject. Ik wil dat betrekken bij voorstellen door de Unie van
Waterschappen op basis van haar onderzoek naar een toekomstbestendig
belastingstelsel van de waterschappen, dat naar verwachting in het najaar wordt
afgerond.
In de programmastart van het Interbestuurlijk Programma dat Rijk en
medeoverheden op 14 februari jl. hebben getekend, is opgenomen dat, zoals in
het Regeerakkoord is aangekondigd, de afspraken over klimaatadaptatie worden
vastgelegd in een bestuursakkoord klimaatadaptatie. Verder is in het
Interbestuurlijk Programma opgenomen dat voor klimaatadaptatie vanaf 2018
middelen van het Rijk en de medeoverheden worden ingezet. Ik ben daar nu
samen met de medeoverheden mee aan de slag en bezie hoe middelen uit het
Regeerakkoord daarbij kunnen worden betrokken.
Vraag 10
Hoe gaat u ervoor zorgen dat kennisinstellingen volop betrokken kunnen worden
bij de totstandkoming en toepassing van klimaatstresstesten, zodat deze
instellingen ook actief hun kennis kunnen aanbieden, bijvoorbeeld in de vorm van
een living lab en goede monitoring?
Bij het proces van doorontwikkeling van de stresstesten is een groot aantal
kennisinstellingen betrokken, waaronder RIVM, TNO, Deltares, KNMI, Stowa en
Stichting Rioned. Als opdrachtnemer, in expertteams en in begeleidingsgroepen.
Verder kunnen deze instellingen hun kennis ook actief aanbieden bij de overheden
die de stresstesten gaan uitvoeren.
Vraag 11
Deelt u de mening dat het verstandig is om nationale uitdagingen met betrekking
tot klimaatadaptatie een integraal onderdeel te laten vormen van de Nationale
Omgevingsvisie, en dat het in de rede ligt dat een klimaatstresstest vooraf zou
moeten gaan aan het opstellen van omgevingsvisies?
Klimaatadaptatie is één van de nationale uitdagingen die bepalend zijn voor de
toekomstbestendige ruimtelijke inrichting van Nederland. Klimaatadaptatie is
daarnaast is ook een sector overstijgend onderwerp. Dit biedt de mogelijkheid tot
meekoppelen met andere grote opgaven en transities, maar daardoor zijn
beleidskeuzes soms ook onvermijdelijk. Bijvoorbeeld waar het gaat om
toenemende verdichting van steden in relatie tot de bouwopgave enerzijds en de
benodigde ruimtelijke aanpassingen voor de gevolgen van klimaatverandering
(wateroverlast, hittestress, etc.) anderzijds. Ik zet mij er daarom voor in dat
klimaatadaptatie een belangrijk onderdeel vormt van de NOVI.
Met lokale en regionale overheden is in het kader van het Deltaplan Ruimtelijke
adaptatie afgesproken dat zij hun ambities voor klimaatadaptie, volgend uit onder
andere de stresstesten, zullen vastleggen in de gemeentelijke en provinciale
omgevingsvisies en –plannen en –programma’s. Zodoende wordt klimaatadaptatie
een integraal onderdeel van afwegingen in de lokale en regionale ruimtelijke
inrichting.
1 NPO Radio 1 (Spraakmakers), 27 februari 2018
(https://www.nporadio1.nl/achtergrond/8401-gemeentes-zouden-zich-beter-moetenvoorbereiden-op-klimaatverandering)
2 De Deltacommissaris zegt hier immers over: “Vorig jaar werd Noord-Limburg door zware
regenval getroffen, dit jaar Twente en delen van de Randstad. Het weer wordt steeds
onvoorspelbaarder. Clusterbuien kunnen langdurig boven een bepaalde plek blijven hangen
en veel waterschade veroorzaken. Dat kan overal gebeuren.” Binnenlands Bestuur,
22 september 2017 (http://www.binnenlandsbestuur.nl/ruimte-en-milieu/nieuws/elkegemeente-een-eigen-deltacommissaris.9571879.lynkx).
3 Deze kunnen in 2050 zijn opgelopen tot 71 miljard euro, volgens de voorzitter van de Unie
van Waterschappen. Binnenlands Bestuur, 20 maart 2017
(http://www.binnenlandsbestuur.nl/ruimte-en-milieu/nieuws/schultz-pleit-voor-200-miljoenextra-voor.9560292.lynkx).
4 Deltanieuws nr. 6, 8 december
2017(https://ruimtelijkeadaptatie.nl/actueel/actueel/nieuws/2017/interview-stresstest/).