Antwoorden van de Minister van Buitenlandse Zaken op vragen van
Ten Broeke (VVD) en Karabulut (SP) over een
nieuw rapport inzake Noord-Koreaanse dwangarbeid in de EU en de
betrokkenheid van Nederlandse bedrijven.
Vraag 1
Hebt u kennisgenomen van het rapport “People for Profit: North Korean Forced
Labour on A Global Scale” 1
), waarin onder andere in wordt gegaan op de
betrokkenheid van Nederlandse bedrijven, de betrokkenheid van Noord-Koreaanse
dwangarbeiders bij de bouw van Nederlandse schepen, de onjuistheid van eerdere
antwoorden op Kamervragen en het uitblijven van actie aan Poolse, Nederlandse
en Europese zijde?
Ja.
Vraag 2
Hebt u kennisgenomen van de antwoorden op eerdere vragen over NoordKoreaanse
dwangarbeiders in de Europese Unie en in het bijzonder de
betrokkenheid bij de bouw van schepen voor NAVO-landen? 2
)
Ja.
Vraag 3
Bent u ook van mening dat de in het rapport beschreven praktijk, op basis van
internationaal geaccepteerde VN-definities, gekwalificeerd zou moeten worden als
‘dwangarbeid’ en zelfs ‘mensenhandel’?
Het kabinet sluit niet uit dat bepaalde omstandigheden die in het rapport worden
beschreven, op basis van verschillende VN- en Europese verdragen mogelijk als
‘dwangarbeid’ of ‘mensenhandel’ gekwalificeerd zouden kunnen worden.
Vraag 4
Kunt u zich herinneren dat uw ambtsvoorgangers verklaarden dat Nederland zich
in EU-verband inzet “om te komen tot eenheid in de uitvoering van de genoemde
VNVR-resolutie”, verwijzend naar VNVR-resolutie 2321? 3
) Kunt u schetsen hoe het
nu met de uitvoering van die resolutie staat?
Nederland heeft zich in EU-verband ingezet voor tijdige en volledige omzetting van
de verschillende VNVR-resoluties in EU-regelgeving. Wat betreft bepalingen die
verband houden met Noord-Koreaanse arbeiders, heeft de EU op 16 oktober 2017
– mede op stevig aandringen van Nederland – in aanvulling op de VN-sancties
bepaald dat reeds afgegeven werkvergunningen aan Noord-Koreaanse arbeiders
niet langer mogen worden verlengd. Ook de bepaling uit de meest recente VNVRresolutie
2397 van 22 december 2017 dat Noord-Koreaanse arbeiders uiterlijk
binnen 24 maanden (voor eind 2019) moeten worden gerepatrieerd, is inmiddels
omgezet in EU-regelgeving.
Vraag 5
Kunt u zich tevens herinneren dat uw ambtsvoorgangers de wens uitspraken dat
het aantal Noord-Koreaanse dwangarbeiders in de Europese Unie tot nul zou
worden gereduceerd? 4
) Is dat al het geval? Kunt u daarnaast aangeven of het
klopt dat de Poolse regering in 2017 nog werkvergunningen heeft afgegeven aan
Noord-Koreaanse dwangarbeiders? 5
)
Het kabinet veroordeelt mensenhandel en gedwongen arbeid waar ook ter wereld
en zet zich in voor fatsoenlijke arbeidsomstandigheden en tegen uitbuiting binnen
en buiten de EU. De zorgelijke positie van Noord-Koreaanse arbeidsmigranten
heeft de specifieke aandacht van het kabinet, niet alleen vanuit het oogpunt van
mogelijke schending van internationale mensenrechtennormen, maar ook
vanwege de mogelijk met de inzet van Noord-Koreaanse arbeidsmigranten
gepaard gaande geldstromen naar de Noord-Koreaanse staat ten behoeve van het
Noord-Koreaanse nucleaire en ballistische programma. Mede op stevig aandringen
van Nederland zijn op dit vlak in EU-verband autonome maatregelen genomen
waardoor het aantal Noord-Koreaanse arbeiders in de EU versneld zal afnemen. Op
grond van de recente VNVR-resolutie 2397 (2017) zal het aantal uiterlijk eind 2019
tot nul gereduceerd moeten zijn. Desgevraagd geven de Poolse autoriteiten aan
dat er sinds augustus 2017 geen nieuwe werkvergunningen aan Noord-Koreaanse
burgers zijn afgegeven, conform VNVR-resolutie 2371 van 5 augustus 2017. Tot die
tijd was het afgeven van werkvergunningen aan Noord-Koreaanse arbeiders niet
verboden volgens VNVR-resoluties of EU-regelgeving. Zie ook het antwoord op
vraag 4.
Vraag 6
Klopt het dat diverse Nederlandse bedrijven schepen of onderdelen daarvan lieten
bouwen op werven waar Noord-Koreaanse dwangarbeiders werkten? Klopt het
tevens dat zij niet of nauwelijks betaald kregen voor hun werk, dagen van twaalf
uur of langer maakten en nauwelijks verlof kregen? Om hoeveel bedrijven en
werven gaat het en in welke periode was hiervan sprake?
Om hoeveel bedrijven en werven het gaat, en in welke periode hiervan sprake
was, valt niet met zekerheid vast te stellen. De Poolse arbeidsinspectie is
verantwoordelijk voor het toezicht op de naleving van de geldende regels. De
Poolse autoriteiten herbevestigen desgevraagd dat zij bij inspecties van werven
waar Noord-Koreaanse arbeiders werkten geen omstandigheden hebben
aangetroffen die als dwangarbeid konden worden aangemerkt. Dezerzijds is op
ambtelijk niveau contact opgenomen met verschillende in het rapport genoemde
bedrijven. Daarbij is gewezen op de verantwoordelijkheid die zij hebben ten
aanzien van de arbeidsomstandigheden van werknemers op de werven.
Desbetreffende bedrijven hebben aangegeven aanvullende maatregelen te treffen
om het risico op misstanden verder te verkleinen.
Vraag 7
Heeft u kennisgenomen van de verklaring van voormalig Noord-Koreaans
ambassadeur in Londen, Thae Yong-ho, nu gedeserteerd, waarin hij stelde dat de
inkomsten van dwangarbeid gaan naar “de privérijkdommen van de Kim-familie,
het kernwapenprogramma en het leger”? 6
)
Ja.
Vraag 8
Hoe kan het dat de praktijk van Noord-Koreaanse dwangarbeid al jaren bekend
was bij diverse betrokken bedrijven, maar de bedrijven die op de een of andere
manier betrokken zijn en waren zo weinig actie hebben ondernomen? 7
)
Vraag 9
Hoe gaat de Nederlandse overheid invulling geven aan de tweede aanbeveling, die
oproept tot het wijzen van bedrijven – dus ook tussenpersonen en
onderaannemers – op hun verantwoordelijkheden als het gaat om het
gebruikmaken van Noord-Koreaanse dwangarbeiders? 8
)
Antwoord op vragen 8 en 9
Het kabinet verwacht van alle Nederlandse bedrijven dat zij zich houden aan de
principes van maatschappelijk verantwoord ondernemen zoals die onder meer zijn
uitgewerkt in de OESO-richtlijnen voor maatschappelijk verantwoord ondernemen
en de UN Guiding Principles for Business and Human Rights. Het betrachten van
due diligence (gepaste zorgvuldigheid) door bedrijven is een kernelement van
deze OESO-richtlijnen. Het is daarbij primair de verantwoordelijkheid van bedrijven
om risico’s op het gebied van arbeidsrechten, mensenrechten en mogelijke
negatieve milieueffecten te identificeren, voorkomen of mitigeren, en rekenschap
af te leggen over de wijze waarop zij met de geïdentificeerde risico’s omgaan.
Op ambtelijk niveau is contact geweest met verschillende in het rapport
genoemde bedrijven. Daarbij is gewezen op de verantwoordelijkheid die zij hebben
ten aanzien van de arbeidsomstandigheden van werknemers op de werven.
Desbetreffende bedrijven hebben aangegeven aanvullende maatregelen te treffen
om het risico op misstanden verder te verkleinen. Ook de brancheorganisatie voor
scheepswerven, maritieme toeleveranciers en dienstverleners spoort haar leden
aan om te zorgen voor veilig en eerlijk werk.
Alle landen die de OESO-richtlijnen onderschrijven, beschikken over een Nationaal
Contactpunt (NCP) dat als taak heeft bedrijven te ondersteunen bij het in praktijk
brengen van de OESO-richtlijnen. Als er over de toepassing van de OESOrichtlijnen
verschillen van inzicht zijn tussen belanghebbenden en het bedrijf, kan
het NCP een onderzoek doen en als onafhankelijke partij een dialoog tussen
belanghebbenden en het bedrijf faciliteren, en bemiddelen bij het oplossen van
het probleem.
Vraag 10
Heeft Nederland inderdaad, op basis van in onze wetgeving geïmplementeerde
EU-regelgeving, gewoon jurisdictie als er voldoende bewijs is dat er, in het geval
van dwangarbeid of mensenhandel, een relatie met Nederland is? Is er dus een
juridische grond om op te treden tegen deze praktijk? En was die er niet in het
verleden? 9
)
Nederland heeft brede extraterritoriale rechtsmacht over mensenhandel, die zich
uitstrekt tot situaties waarin de mensenhandel is gepleegd door of tegen een
Nederlander of een vreemdeling die in Nederland een vaste woon- of verblijfplaats
heeft (zie de artikelen 5, 6, eerste lid, en 7 van Wetboek van Strafrecht (Sr) en het
Besluit internationale verplichtingen extraterritoriale rechtsmacht). Het misdrijf
mensenhandel heeft een ruime reikwijdte. Op grond van artikel 273f Sr maakt niet
alleen degene die een situatie van uitbuiting creëert, maar ook degene die profijt
trekt uit de uitbuiting van een ander, zich schuldig aan mensenhandel. Of er in een
concreet geval juridische grond is om op te treden is aan het Openbaar Ministerie.
De implementatie van de EU-mensenhandel richtlijn 2011/36 heeft ertoe geleid
dat het vereiste van dubbele strafbaarheid is afgeschaft als vereiste voor
rechtsmacht over mensenhandel gepleegd in het buitenland door Nederlandse
onderdanen jegens een volwassen slachtoffer. Nederland heeft sindsdien in deze
situatie dus rechtsmacht, ongeacht de vraag of mensenhandel in het land waar dit
is gepleegd, strafbaar is. Omdat mensenhandel in Polen ook strafbaar is gesteld,
maakt deze verruiming van de rechtsmacht ten aanzien van Polen in de praktijk
geen verschil.
Vraag 11
Hoe gaat u invulling geven aan de elfde aanbeveling, die oproept om bedrijven die
in hun productieketen gebruikmaken van Noord-Koreaanse dwangarbeid, zo snel
mogelijk transparanter te laten zijn? 10)
Het kabinet vindt het belangrijk dat bedrijven open zijn over hoe zij
maatschappelijk verantwoord ondernemen in binnen- en buitenland. Bedrijven
worden gestimuleerd om verslag uit te brengen over hun economische en sociale
prestaties. Volgens de OESO-richtlijnen voor multinationale ondernemingen moet
een bedrijf transparant zijn over de verwachte belangrijke risicofactoren en zaken
die met werknemers of andere belanghebbenden te maken hebben. Met de komst
van nieuwe Europese wetgeving is het voor bepaalde bedrijven verplicht geworden
te rapporteren over bepaalde aspecten uit de OESO-richtlijnen. Sinds 24 maart
2017 is de EU-richtlijn 2014/95/EU met betrekking tot de bekendmaking van nietfinanciële
informatie van toepassing op grote beursvennootschappen, banken en
verzekeraars met meer dan 500 werknemers. Bedrijven moeten een niet-financiële
verklaring in hun bestuursverslag opnemen. Daarin moeten zij informatie
verschaffen over hoe ze omgaan met milieu-, sociale en
personeelsaangelegenheden, eerbiediging van mensenrechten, en bestrijding van
corruptie en omkoping. De regeling vloeit voort uit de EU-richtlijn over het
jaarrekeningenrecht.
Vraag 12
Hoe beoordeelt u de constatering dat de Europese Commissie de handhaving van
Europese wetgeving nooit heeft afgedwongen, en dat het exploiteren van NoordKoreanen
in Poolse scheepswerven, tomatenkwekerijen en op bouwplaatsen
gewoon is doorgegaan? 11)
De Europese Commissie heeft de Poolse autoriteiten in het verleden gewezen op
signalen over vermeende overtreding van EU-wetgeving. Het is aan de Europese
Commissie om op de afhandeling toe te zien en zo nodig actie te ondernemen.
Nederland heeft het nieuwste rapport van LeidenAsiaCentre eveneens onder de
aandacht gebracht van de Europese Commissie.
Vraag 13
Klopt het dat de Poolse overheid in februari 2016 weliswaar verklaarde te zijn
gestopt met het afgeven van visa, maar gewoon visa en werkvergunningen bleef
afgeven aan Noord-Koreaanse (dwang)arbeiders? 12)
De Poolse autoriteiten hebben desgevraagd aangegeven dat reeds sinds begin
2016 geen werkvisa meer aan Noord-Koreanen zijn verstrekt. Daarnaast hebben
de Poolse autoriteiten aangegeven dat er sinds augustus 2017 geen nieuwe
werkvergunningen aan Noord-Koreaanse burgers zijn afgegeven, conform VNVRresolutie
2371 van 5 augustus 2017. Tot die tijd was het afgeven van
werkvergunningen aan Noord-Koreaanse arbeiders niet verboden volgens VNVRresoluties
of EU-regelgeving. Sinds 16 oktober 2017 is ook het verlengen van
bestaande werkvergunningen verboden op basis van EU-regelgeving, die mede op
stevig aandringen van Nederland is aangenomen.
Vraag 14
Herkent u zich in de constatering dat eerdere vragen van de Kamer zijn
beantwoord met een Poolse woordvoeringslijn die geen recht deed aan de
werkelijkheid? 13)
Nee.
Vraag 15
Als de Europese Commissie met betrekking tot de handhaving naar de lidstaten
zelf blijft wijzen, is er dan nog een rol voor de Internationale Arbeidsorganisatie
(ILO) denkbaar, zoals de Commissie zelf suggereert? Zo ja, welke? 14)
Het Expertcomité van de Internationale Arbeidsorganisatie heeft in zijn rapport
van februari 2017 een verzoek gedaan aan de Poolse regering om opheldering te
verschaffen over vermeende uitbuiting van Noord-Koreaanse arbeiders na een
melding daarover door een Poolse vakbond. De Poolse regering heeft tijdens de
Internationale Arbeidsconferentie in juni 2017 toelichting gegeven. Het
Expertcomité heeft op basis van de door o.a. de Poolse overheid, werkgevers en
werknemers geleverde informatie een formeel verzoek gedaan aan de Poolse
regering om beter te waarborgen dat migrantarbeiders, met name uit NoordKorea,
volledig worden beschermd tegen uitbuiting of gedwongen arbeid, en dat zij
de mogelijkheid hebben melding te maken van eventuele schendingen van hun
rechten. Als de ILO oordeelt dat er onvoldoende voortgang is geboekt om de
arbeidsomstandigheden te verbeteren, zou de organisatie in het uiterste geval
kunnen besluiten een Commissie van Onderzoek in te stellen.
Vraag 16
Kunt u zich herinneren dat u schreef dat “in EU-verband diplomatieke acties
[worden] ondernomen tegen landen die zich aan het sanctieregime tegen NoordKorea
onttrekken”? 15) Hoe gaat u er concreet voor zorgen dat VNVR-resoluties,
bijvoorbeeld VNVR-resolutie 2371, en de sancties in het bijzonder, ook echt
worden gehandhaafd? 16) Bent u ook van mening dat we daar een bijzondere rol in
hebben, als voorzitter van het sanctiecomité voor Noord-Korea?
Nederland zet zich als voorzitter van het sanctiecomité voor Noord-Korea in voor
volledige en effectieve uitvoering van de sancties. Zo dringt Nederland aan op
robuuste en tijdige rapportage door alle VN-lidstaten. Daarnaast besteedt
Nederland speciale aandacht aan wereldwijde sanctie-implementatie, bijvoorbeeld
door voorlichtingsactiviteiten te organiseren in de relevante regio’s om het
complexe sanctieregime inzichtelijker te maken voor overheden en bedrijven. Ook
heeft Nederland in najaar 2017 samen met EU-partners diplomatieke demarches
uitgevoerd om bij derde landen aan te dringen op goede implementatie en
handhaving. Naar verwachting zal in het voorjaar 2018 een nieuwe ronde
demarches volgen. Nederland blijft verder landen oproepen om meldingen van
eventuele schendingen van sancties aan te kaarten bij het Expertpanel dat het
sanctiecomité bijstaat.
Vraag 17
Herkent u het beeld van Chinese en Russische pogingen binnen de VNVeiligheidsraad,
gericht op het afzwakken van resoluties met betrekking tot NoordKorea,
in het bijzonder inzake dwangarbeiders? 17)
Nee. Het huidige VN-sanctieregime ten aanzien van Noord-Korea is het meest
stringente dat er is, en uit de snelheid waarmee de verschillende resoluties sinds
afgelopen zomer zijn aangenomen, spreekt eensgezindheid binnen de VNVeiligheidsraad.
Vraag 18
In hoeverre is het, indien hiervan sprake is, zinvol om te verkennen of in EUverband
meer verregaande afspraken, vrij van Chinese of Russische vetodreiging,
kunnen worden gemaakt? Kunt u, indien u van mening bent dat Europese
afspraken al stevig genoeg zijn, inzichtelijk maken welke afspraken er reeds in EUverband
zijn gemaakt?
Op 16 oktober 2017 heeft de Raad besloten dat werkvergunningen voor NoordKoreanen
binnen de EU niet meer mogen worden verlengd, in aanvulling op het
verbod op afgifte van nieuwe werkvergunningen op basis van VNVR-resolutie 2375
van 11 september 2017. Daarbovenop bepaalt de meest recente VNVR-resolutie
2397 (2017) dat Noord-Koreaanse arbeiders uiterlijk binnen 24 maanden (voor
eind 2019) moeten worden gerepatrieerd.
Vraag 19
Is het denkbaar dat van de tienduizenden Noord-Koreaanse dwangarbeiders
wereldwijd – dus buiten Noord-Korea – er nog dwangarbeiders in de EU, of voor in
de EU gevestigde bedrijven, werkzaam zijn? Worden volgens het rapport betrokken
landen als China, Rusland, Koeweit, Myanmar, de Verenigde Arabische Emiraten,
Qatar en Rusland aangesproken op hun samenwerking met wat hoogleraar
Koreastudies Remco Breuker “het grootste illegale uitzendbureau ter wereld”
noemde? 18) Zo ja, op welke wijze?
Het is zeker denkbaar dat er zowel binnen als buiten de EU Noord-Koreaanse
arbeiders werken, aangezien dit niet in strijd is met VN-resoluties. De bevindingen
in het rapport van het LeidenAsiaCentre zouden voor alle landen waarin deze
arbeiders zich bevinden aanleiding kunnen zijn nog eens goed te kijken naar de
arbeidsomstandigheden van deze specifieke groep arbeiders binnen hun eigen
landsgrenzen.
1
) “People for Profit: North Korean Forced Labour on A Global Scale” (raadpleegbaar
via
http://www.academia.edu/35848938/PEOPLE_FOR_PROFIT_Preliminary_version.pdf)
2
) Vraagnummers 2017D15302 en 2017D27121
3
) Aanhangsel van de Handelingen, vergaderjaar 2016–2017, nr. 2505
4
) Aanhangsel van de Handelingen, vergaderjaar 2017–2018, nr. 325
5
) “People for Profit: North Korean Forced Labour on A Global Scale”, p. 198
6
) “Noord-Koreaanse dwangarbeiders bouwden mee aan Nederlandse schepen (en
hun loon ging naar Kim Jong-un)”, Casper van der Veen, De Correspondent
(raadpleegbaar via https://decorrespondent.nl/7907/nederlandse-scheepsbouwerslieten-schepen-mede-bouwen-door-noord-koreaanse-dwangarbeiders-en-hun-loonging-naar-kim-jong-un/208655039736-14cb8c23)
7
) “People for Profit: North Korean Forced Labour on A Global Scale”, p. 44
8
) “People for Profit: North Korean Forced Labour on A Global Scale”, p. 192
9
) “People for Profit: North Korean Forced Labour on A Global Scale”, p. 45-46
10) “People for Profit: North Korean Forced Labour on A Global Scale”, p. 203
11) “People for Profit: North Korean Forced Labour on A Global Scale”, p. 173
12) “People for Profit: North Korean Forced Labour on A Global Scale”, p. 174
13) “People for Profit: North Korean Forced Labour on A Global Scale”, p. 175
14) “People for Profit: North Korean Forced Labour on A Global Scale”, p. 178-181
15) Antwoord op vragen met vraagnummer 2018D03941
16) “People for Profit: North Korean Forced Labour on A Global Scale”, p. 180
17) “People for Profit: North Korean Forced Labour on A Global Scale”, p. 202
18) https://www.volkskrant.nl/buitenland/noord-korea-verdient-dik-aandwangarbeiders-in-eu-brussel-onderneemt-niets~a4497563/