1280
Vragen van het lid Van der Molen (CDA) aan de Minister van Binnenlandse
Zaken en Koninkrijksrelaties over gemeentelijke herindeling in de Leidse regio
(ingezonden 12 januari 2018).
Antwoord van Minister Ollongren (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties)
(ontvangen 26 februari 2018)
Vraag 1
Kent u het bericht «Provincie dreigt met gedwongen herindeling Leidse
regio»?1
Ja.
Vraag 2
Wat is uw visie op de opstelling van de provincie Zuid-Holland die zich
kennelijk nadrukkelijk gaat bemoeien met de samenwerking in de Leidse
regio en de nieuwe gemeenteraden duidelijke opdrachten wil gaan geven met
het oog op een «consistent regionaal eindbeeld»?
Het artikel in het Leidsch Dagblad betreft een interpretatie van de eind 2017
door gedeputeerde staten gepubliceerde «Tweede Tussenrapportage Slimmer
en Sterker Bestuur in Zuid-Holland»2
.
In het rapport zelf staat op pagina 24: «Na de gemeenteraadsverkiezingen
staan de nieuwe colleges en raden voor de opdracht tot een oplossingsrichting
te komen. De provincie gaat daar actief bij helpen, onder meer door nu
al deel te nemen aan het proces om de gebiedsopgaven om te zetten in
concrete opdrachten. Indien een gedeeld regionaal eindbeeld uitblijft, zullen
wij conform de in hoofdstuk 2 geschetste kaders onze verantwoordelijkheid
nemen.»
In Hoofdstuk 2 beschrijven gedeputeerde staten diverse instrumenten
waarmee zij invulling kunnen geven aan hun verantwoordelijkheid. Zo zijn er
zachte instrumenten, zoals het verstrekken van subsidie voor samenwerkings
onderzoek. Dat instrument is in de betreffende regio reeds ingezet. Een
volgende stap kan zijn: «In gebieden waar de inhoudelijke regionale opgaven
niet van de grond komen en we vermoeden dat de bestuurlijke verhoudingen
daarbij een rol spelen, gaan wij het gesprek aan.» Daarnaast kan de provincie
een procedure conform de wet Arhi starten «wanneer andere opties voor
noodzakelijke verbetering van bestuurskwaliteit uitgeput zijn.» Daarbij merken
gedeputeerde staten op pagina 8 op: «Wij vinden de ruimte die de Wet arhi
ons biedt om als provincie «van bovenaf» een herindelingsproces te starten,
minder passen bij onze huidige rolopvatting en daardoor suboptimaal.»
gedeputeerde staten zien een op grond van de wet Arhi opgelegde herindeling
als een laatste middel, dat slechts kan worden ingezet als alle andere
oplossingsrichtingen onmogelijk blijken. Gedeputeerde staten schrijven
nergens dat dit wat hen betreft nu in de Leidse regio aan de orde zou zijn.
Uit de tekst kan worden opgemaakt – en navraag bij gedeputeerde staten
bevestigt dat – dat de Leidse regio zich al enige tijd in een bestuurlijke
impasse bevindt en dat de provincie wil gaan helpen om tot oplossingen te
komen, onder meer door de gemeenten bij te staan in hun proces rond het
formuleren van concrete opdrachten rond inhoudelijke opgaven. De regie op
dit proces laat de provincie vooralsnog aan de betrokken gemeenten.
De gemeenten zijn in 2015 gestart met het ontwikkelen van een gezamenlijke
visie die uiteindelijk in 2016 is opgesteld. Over een daarbij passende
bestuursvorm om de bestuurlijke slagkracht en realisatiekracht in de regio te
verbeteren zijn ze het niet eens geworden.
De formuleringen in de Tussenrapportage van gedeputeerde staten passen bij
de beleidsuitgangspunten van het kabinet op het terrein van de kwaliteit van
het openbaar bestuur en zijn in lijn met het vigerende Beleidskader gemeentelijke
herindelingen. Provincies kunnen bevorderen dat in gebieden een
consistent regionaal eindbeeld tot stand komt. Hierbij spelen provincies vaak
een modererende rol vanuit hun algemene verantwoordelijkheid voor de
kwaliteit van het lokaal bestuur en provincies kunnen ook zelf het initiatief
voor een herindeling nemen.
Vraag 3
Wat zou de juridische grondslag kunnen zijn van dergelijke «duidelijke
opdrachten» aan de gekozen gemeenteraden en hoe verhoudt zich dat tot het
democratische mandaat van de gemeenteraden?
Uit de tekst van de Tussenrapportage Slimmer en Sterker Bestuur in
Zuid-Holland kan niet worden opgemaakt dat de provincie de gemeenten
«duidelijke opdrachten» wil gaan geven. Zoals gezegd laat de provincie de
regie op het formuleren van concrete opdrachten rond inhoudelijke opgaven
vooralsnog aan gemeenten. Dit blijkt ook uit navraag bij gedeputeerde staten
van Zuid-Holland.
Vraag 4
Bent u van mening, dat de provincie een dergelijk consistent regionaal
eindbeeld dichterbij moet brengen of moet bijsturen als er complicaties in de
verhoudingen optreden?
Zie het antwoord op vraag 2.
Vraag 5
Vindt u het passend als de provincie op basis van een consistent regionaal
eindbeeld zou ingrijpen in de ambtelijke samenwerking tussen Wassenaar en
Voorschoten?
Uit de tekst van de Tussenrapportage kan niet worden opgemaakt dat de
provincie het voornemen heeft in te grijpen in de ambtelijke samenwerking
tussen Wassenaar en Voorschoten. Gezien de oriëntatie van Voorschoten op
de Leidse regio acht de provincie het wel van belang dat Voorschoten ook
met de Leidse regio het gesprek voert over de bestuurlijke toekomst.
Vraag 6
Wat vindt u van het ondubbelzinnige dreigement van de provincie dat de
provincie zal ingrijpen als het de gemeenten niet lukt om er gezamenlijk uit te
komen, mede gelet op de inzet van de gemeenten om na de raadsverkiezingen
uitvoeringsafspraken te maken?
De provincie biedt aan de gemeenten te helpen bij hun proces om te komen
tot uitvoeringsafspraken en een passende bestuursvorm. Indien desondanks
een gedeeld regionaal toekomstbeeld uitblijft waardeer ik de rolopvatting van
de provincie dat zij dan een verantwoordelijkheid voor zichzelf ziet weggelegd.
Uit de rapportage blijkt dat de provincie niet lichtzinnig omgaat met
haar wettelijke bevoegdheid een herindeling te initiëren. Gedeputeerde staten
van Zuid-Holland gaan hier pas toe over wanneer andere opties voor
noodzakelijke verbetering van bestuurskwaliteit uitgeput zijn. Zie verder het
antwoord op vraag 2.
Vraag 7
Welke mogelijkheden ziet u voor gemeenten om in beroep te gaan of
bezwaar te maken tegen het optreden van de provincie?
De instelling en opheffing van gemeenten geschiedt bij wet. Tegen een
herindelingsprocedure door de provincie conform artikel 8 van de Wet
algemene regels herindeling is geen bezwaar of beroep mogelijk. Dat geldt
ook voor de met het oog op de voorbereiding van een herindelingswet
genomen beslissingen en tussenstappen. Overigens betreft dit een hypothetische
vraag. Er is op dit moment geen sprake van een procedure door de
provincie conform artikel 8 van de Wet algemene regels herindeling.
Vraag 8
Kunt u aangeven of, en zo ja hoe, de opstelling van de provincie aansluit bij
het uitgangspunt van het regeerakkoord dat «een proces van herindeling
gewenst is voor gemeenten die langjarig en in hoge mate afhankelijk zijn van
gemeenschappelijke regelingen voor essentiële taken»?
Het optreden van de provincie betreft vooralsnog feitelijk een aanbod om de
gemeenten te helpen bij het maken van regionale uitvoeringsafspraken en het
vinden van de passende bestuursvorm. Het kabinet steunt de aanpak van de
provincie Zuid-Holland zoals beschreven in het rapport en heeft waardering
voor de rolopvatting als aanjager en moderator, waarbij indien noodzakelijk
zij bereid is gebruik te maken van haar wettelijke bevoegdheid om een
herindeling te initiëren. Overigens is een gemeentelijke herindeling in deze
regio pas aan de orde «wanneer andere opties voor noodzakelijke verbetering
van bestuurskwaliteit uitgeput zijn», aldus de provincie. Uit de rapportage van
gedeputeerde staten kan niet worden opgemaakt in hoeverre er in de Leidse
regio sprake is van een langjarige afhankelijkheid van gemeenschappelijke
regelingen.
Vraag 9
Wanneer verwacht u het in het licht van het nieuwe regeerakkoord herijkte
Beleidskader gemeentelijke herindeling aan de Kamer te kunnen toezenden?
Tijdens de begrotingsbehandeling 2018 in de Tweede Kamer en de Algemene
Politieke Beschouwingen in de Eerste Kamer heb ik toegezegd rond de zomer
van 2018 een herzien beleidskader gemeentelijke herindeling aan uw Kamer
te zullen aanbieden. Ik verwacht dit uiterlijk kort na het zomerreces uw Kamer
te kunnen doen toekomen.
1
https://www.leidschdagblad.nl/leiden-en-regio/provincie-dreigt-met-gedwongen-herindelingleidse-regio,
27 december 2017
2 https://www.zuid-holland.nl/publish/pages/19094/
tussenrapportage2slimmerensterkerbestuurinzuid-holland.pdf