Antwoord op vragen van het lid Van der Linde over het bericht 'Maatregelen tegen witwassen weinig effectief'
Antwoord van Minister Hoekstra (Financiën), mede namens de Minister van
Justitie en Veiligheid (ontvangen 16 februari 2018). Zie ook Aanhangsel
Handelingen, vergaderjaar 2017–2018, nr. 996.
Vraag 1
Bent u bekend met het bericht «Maatregelen tegen witwassen weinig
effectief»?1
Ja.
Vraag 2
Hoe beoordeelt u het onderzoek van het Wetenschappelijk Onderzoek- en
Documentatiecentrum (WODC)? Hoe verhoudt zich dit met de reactie van de
directeur van Transparency International, Anne Scheltema Beduin, op de
onderzoeksresultaten die stelt dat de bevindingen nauwelijks gebaseerd zijn
op data en weinig diepgravend zijn?
De doelstelling van de WODC-onderzoeken Nationale Risico Analyses (NRA’s)
is het in kaart brengen van risico’s voor Nederland op het terrein van
witwassen en terrorismefinanciering. Deze risico’s zijn nader gepreciseerd
door middel van een identificatie van de risico’s met de grootste potentiële
impact. Tevens is de weerbaarheid onderzocht van het bestaande beleidsinstrumentarium
dat is gericht op de preventie en repressie van de geïdentificeerde
risico’s. Het WODC heeft deze onderzoeken verricht in opdracht van
het Ministerie van Financiën en het Ministerie van Justitie en Veiligheid. De
onderzoeken zijn per brief van 19 december 20172 aan uw Kamer aangeboden.
De rapporten nemen als vertrekpunt de eisen die de Financial Action
Taskforce (FATF) stelt aan dergelijke risicoanalyses, alsmede de resultaten van
een verkennend onderzoek door het WODC naar de toe te passen methoden
en data.3 In de gekozen aanpak zijn de ISO-gecertificeerde fasen van het
systeem van risicomanagement doorlopen, te weten contextanalyse,
risico-identificatie en risico-evaluatie. Op basis van interviews, mailenquêtes
en documenten- en literatuuronderzoek4 is zowel voor witwassen als voor
terrorismefinanciering een zogenoemde longlist met dreigingen opgesteld. De
longlists zijn beoordeeld en waar nodig aangevuld door experts van
verschillende organisaties, te weten toezichthouders, opsporingsdiensten en
handhavers alsook koepel en branche-organisaties van meldingsplichtige
instellingen.5 Uit deze aangevulde longlists zijn door de experts de tien
risico’s met de naar hun oordeel grootste potentiële impact geïdentificeerd.6
Deze experts hebben aangegeven dat zij in beginsel goed uit de voeten
kunnen met het beschikbare beleidsinstrumentarium – ze missen geen
belangrijke elementen – en geven tevens aan in welke mate het beschikbare
beleidsinstrumentarium in hun ogen de risico’s wegneemt. Dat is de
weerbaarheid van het beleidsinstrumentarium tegen de benoemde risico’s.7
Door Transparency International wordt gesteld dat de NRA’s te weinig
houvast bieden voor het inventariseren van risico’s en het bedenken van
oplossingen. Die opvatting deel ik niet. Met de NRA’s is meer inzicht
verkregen in de risico’s op het gebied witwassen en terrorismefinanciering.
Dit is van belang omdat op basis daarvan wordt bezien waar mogelijk nadere
invulling nodig is voor het voeren van risicogebaseerd beleid ter voorkoming
en bestrijding van het gebruik van het financiële stelsel voor witwassen en
terrorismefinanciering. Daarnaast zullen de in de rapporten opgenomen
lessen8 worden betrokken bij het opstellen van de volgende NRA’s, die ook
met uw Kamer zullen worden gedeeld.
Vraag 3
Hoe kijkt u aan tegen de conclusie dat witwassen via bijvoorbeeld virtuele
valuta of goederenhandel nauwelijks wordt tegengegaan door bestaande weten
regelgeving? Bent u voornemens hier snel met nieuwe wet- en regelgeving
te komen teneinde het witwassen tegen te gaan?
In de NRA’s wordt onderkend dat aan virtuele valuta een groot potentieel
risico is verbonden, vanwege de hoge mate van anonimiteit die met
transacties in virtuele valuta gepaard gaat. Dit is in lijn met internationale
bevindingen en de Europese Commissie heeft dan ook voorgesteld om
platforms voor het omwisselen van virtuele valuta en zogenaamde «custodian
wallet providers»9 binnen de reikwijdte van de vierde EU anti-witwasrichtlijn
te brengen. Op 15 december 2017 is overeenstemming bereikt over
dit richtlijnvoorstel. Dit leidt ertoe dat de voornoemde instellingen in de
toekomst verplicht worden om, gelijk de instellingen die al binnen de
reikwijdte van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van
terrorisme (Wwft) vallen, cliëntenonderzoek te verrichten en ongebruikelijke
transacties te melden bij de FIU-Nederland. In de tussentijd dienen de huidige
Wwft-instellingen op grond van de bestaande wet- en regelgeving reeds
rekening te houden met de risico’s die aan transacties met virtuele valuta zijn
verbonden.
Vraag 4
Deelt u de mening dat alles in het werk moet worden gesteld teneinde
witwassen tegen te gaan? Zo ja, bent u van plan een uitgebreide analyse te
geven van de witwassenpraktijken in Nederland teneinde tot betere maatregelen
te kunnen komen?
Witwassen en financieren van terrorisme vormen een ernstige bedreiging
voor de samenleving. De opvatting dat alles in het werk moet worden gesteld
om witwassen en financieren van terrorisme tegen te gaan, deel ik om die
reden.
In de eerste helft van dit jaar worden, eveneens van het WODC, twee
rapporten verwacht over de effectiviteit van het Nederlandse beleidskader ter
voorkoming en bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering. Deze
zogeheten beleidsmonitors maken tezamen met de NRA’s deel uit van een
terugkerende cyclus.10 Wanneer deze beleidsmonitors witwassen en
terrorismefinanciering beschikbaar zijn, zullen deze aan uw Kamer worden
gezonden en zal een integrale beleidsreactie worden voorbereid op zowel de
beleidsmonitors als de NRA’s.
5 De longlist is opgenomen in bijlage 5 van beide NRA’s. 6 Deze risico’s zijn opgenomen in hoofdstuk 4 van beide NRA’s.
7 De weerbaarheid tegen de risico’s is opgenomen in hoofdstuk 5 van beide NRA’s.
8 De lessen betreffen onder andere het benutten van meer kwantitatieve onderzoeksresultaten en
het uitwerken van casusvoorbeelden.
9 Een custodian wallet provider levert een «virtuele valuta wallet» (bewaarportemonnee). Dit is
een middel voor het aanhouden, bewaren en overmaken van virtuele valuta, zoals bijvoorbeeld
bitcoins. Een custodian wallet provider houdt de virtuele valuta voor haar klant aan en draagt
doorgaans zorg voor de beveiliging van transacties. De dienstverlening van een custodian
wallet provider maakt het voor gebruikers eenvoudiger om transacties met virtuele valuta te
verrichten.
10 Kamerstuk 31 477, nr. 11.