Antwoorden van de Minister van Buitenlandse Zaken en de Minister voor
Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking op vragen van de
leden Omtzigt en Van Helvert (beiden CDA) over Nederlandse steun en
internationale steun aan de Syrische oppositie
Vraag 1
Kent u het bericht Wat doet Al-Nusra met gifgasstad Idlib1
Ja.
Vraag 2
Hoe beoordeelt u de documentaire Undercover in Idlib, die aantoont dat Idlib en de
omringende provincie volledig in handen zijn van Hay’at Tahrir al-Sham (HTS), een
jihadistische beweging bestaande uit Jabhat al-Nusra en vier andere terroristische
groeperingen in Syrië, en al sinds 2015 hermetisch van de buitenwereld afgesloten
zijn?2
De situatie in Idlib is, net als in Syrië als geheel, uitermate complex en wordt
nauwgezet gemonitord. Hoewel Hay’at Tahrir al-Sham (HTS) een dominante
invloed heeft in grote delen van de provincie Idlib, zijn er ook gebieden waar het
niet de dienst uitmaakt. Dat een bepaald gebied militair gecontroleerd wordt door
HTS betekent overigens niet dat de gehele bevolking terplekke HTS ook
daadwerkelijk steunt.
Vraag 3
Hoe verhoudt uw bewering3
dat sommige delen van Idlib en de omringende
provincie nog beheerst worden door de gematigde oppositie tot het beeld dat de
documentaire Undercover in Idlib schetst?
Zie antwoord vraag 2.
Vraag 4
Kunt u concrete voorbeelden noemen van steden, dorpen of checkpoints in de
provincie Idlib die medio december 2017 nog in handen zijn van de gematigde
oppositie?
De situatie in Idlib is, net als in de rest van Syrië, fluïde en invloedssferen van
gewapende groeperingen wisselen geregeld. HTS heeft een dominante invloed in
grote delen van de provincie Idlib, maar heeft zeker niet de gehele provincie in
handen. Eind 2017 stonden onder meer de volgende steden, dorpen of
checkpoints in Idlib niet onder controle van HTS: Jarjanaz, Al Ghadfah, Mar
Shoreen, Ma’Saran, Tal Mardikh, Kafr Ruma, Shinan, Mzabour, Sarjah, Rwaiha, Kafr
Takhareem, Armanaz, Marrat al-Ikhwan, Harbnush, en Killi.
Vraag 5
U stelt4
dat het AJACS-programma zeer intensief wordt gemonitord, juist om
infiltratie door extremisten te voorkomen en een goede besteding van
Nederlandse hulpgelden te waarborgen. Hoe verklaart u dan dat via het AJACSprogramma
toch (financiële) steun is verleend aan de Free Syrian Police (FSP) in
Idlib, waar Jabhat al-Nusra de agenten selecteert?5
Naar aanleiding van het BBC-programma Panorama van 4 december jl. hebben
donoren het AJACS-programma (Access to Justice and Community Security)
onmiddellijk bevroren en de uitvoerder van het AJACS-programma, het Adam Smith
Institute (ASI), de opdracht gegeven de aantijgingen te onderzoeken. Ook hebben
de donoren opdracht gegeven voor een extern onderzoek, wat is uitgevoerd door
het bureau Integrity. Daarnaast heeft het Britse ministerie van Buitenlandse Zaken
de aantijgingen onderzocht.
De drie onderzoeken concluderen dat de beschuldigingen niet kloppen, danwel
oude incidenten betreffen die reeds adequaat werden geadresseerd. Gevraagd
bewijs voor enkele van de aantijgingen kon niet geleverd worden door de
programmamakers, bijvoorbeeld aangaande schendingen van mensenrechten
door FSP-agenten, of grootschalige corruptie binnen AJACS. Hier zijn door de
onafhankelijke monitor Integrity ook geen bewijzen voor gevonden.
Op basis van resultaten van deze onderzoeken is het kabinet van mening dat
wordt voldaan aan de door Nederland gestelde voorwaarden voor hervatting van
AJACS-financiering: 1) de onderzoeken zijn afgerond, 2) de aantijgingen zijn
afzonderlijk onderzocht, 3) eerder door Integrity geïdentificeerde incidenten zijn
destijds direct en afdoende geadresseerd en er is voor zover bekend geen sprake
van nieuwe misstanden, 4) er is geen noodzaak tot sanctionering van partijen
aangezien er geen bewijs voor de aantijgingen is gevonden, 5) er bestaan heldere
afspraken over het verkleinen van risico’s die uitvoering van AJACS met zich
meebrengt, en 6) op basis van de onderzoeksresultaten hebben de donoren
gezamenlijk geconcludeerd dat de randvoorwaarden voor de hervatting het AJACS
programma aanwezig zijn en financiering herstart kan worden. Nederlandse
stabilisatieprogramma’s in Syrië worden voortdurend gemonitord en aangepast
indien de veranderende situatie op de grond hier om vraagt.
Vraag 6
Waarom heeft Adam Smith International (ASI), de instantie die het AJACSprogramma
uitvoert, de gesteunde politiestations dagelijks monitort en wekelijks
analyses en voortgangsrapporten deelt met de financiers, waaronder Nederland,
geen melding gemaakt van de misstanden bij de FSP?
Er is melding gemaakt van deze misstanden bij FSP door de onafhankelijke
monitor Integrity die in opdracht van ASI voortgang van AJACS monitort. In
augustus 2016 heeft Integrity gemeld dat een deel van het loon van een aantal
agenten terecht kwam bij de extremistische groepering al-Zinki. Er is toen direct
actie ondernomen door AJACS en de desbetreffende agenten werden ontslagen. De
aantijgingen van de BBC betreffen deze incidenten uit augustus 2016.
Vraag 7
Deelt u de mening van de CDA-fractie dat de door Nederland gesteunde groepen
in Syrië bij voorkeur intensief en permanent gemonitord dienen te worden door
Nederland zelf en niet door projectuitvoerders of buitenlandse organisaties? Zo
nee, waarom niet? Zo ja, waarom is dan toch voor de ASI-constructie gekozen?
Nederland heeft zijn ambassade in Damascus vanwege het conflict in Syrie
gesloten waardoor monitoring in het veld uitbesteed moet worden aan andere
organisaties. Evenwel is het Nederlandse Syrië-team, dat sinds de sluiting van de
ambassade opereert vanuit Istanboel, nauw betrokken bij de monitoring van AJACS
en andere programma’s die in Syrië worden uitgevoerd. Er wordt nauw
samengewerkt met lokale partners, de projectuitvoerder en, in het geval van
AJACS, de onafhankelijke monitoringsorganisatie Integrity. Ook zijn er buiten Syrië
geregeld contacten met recipienten van steun. Ontvangst van informatie van
verschillende bronnen draagt bij aan de betrouwbaarheid van de eigen analyse.
Monitoring van het AJACS-programma is zoals eerder aan uw Kamer gemeld
intensief en voortdurend. De financiers worden tweewekelijks geïnformeerd en een
Steering Board van donoren bespreekt twee keer per jaar de strategische doelen
van het programma.
Vraag 8
Bent u bereid alle wekelijkse analyses en voortgangsrapporten van ASI alsmede de
verslagen van de tweewekelijkse bijeenkomsten van de donerende landen met ASI
in Istanbul naar de Kamer te sturen? Zo nee, waarom niet?
Het kabinet deelt om veiligheidsredenen geen informatie waaruit kan blijken op
welke locaties en aan welke gemeenschappen het AJACS-programma
ondersteuning verleend. Deze informatie maakt de gemeenschappen voor
sommige actoren in Syrië immers een belangrijker doelwit.
Vraag 9
Waarom hebben Nederland en de andere contribuanten aan het AJACS-programma
zich, los van de monitoring door ASI, nooit afgevraagd of hulpgelden wel op een
goede manier werden besteed? Acht u extra controlemechanismen wenselijk? Zo
ja, welke? Zo nee, waarom niet?
Het kunnen monitoren of hulpgelden goed besteed worden is, juist in dit soort
moeilijke omgevingen, één van de belangrijkste voorwaarden alvorens
programma’s door Nederland gesteund worden. De intensieve monitoring van het
AJACS-programma toont aan dat Nederland en internationale partners zich bewust
zijn van de risico’s die samenhangen met het uitvoeren van programma’s in een
complexe conflictsituatie als in Syrië. De Nederlandse bijdrage wordt, wanneer de
situatie op de grond hierom vraagt, aangepast. Het AJACS-programma heeft goede
resultaten geboekt en een significante bijdrage geleverd aan de opbouw van een
ongewapende civiele politiemacht in oppositiegebied, bestaande uit ruim 3400
man. De aantijgingen van de BBC betroffen 9 gevallen van financiële
ondersteuning van aan HTS gelieerde personen.
Vraag 10
Hoe heeft ASI gereageerd richting de donoren op de bevindingen van het BBC
programma ‘Jihadi’s you pay for’ en op het stopzetten van de financiering van het
AJACS-programma?
Zie antwoord vraag 5.
Vraag 11
Waarom draagt Nederland nog steeds bij aan projecten in het noorden van de
provincie Aleppo? Klopt het dat Turkije daar al sinds 2016 de dienst uitmaakt, toen
het land begon met de militaire operatie ‘Euphrates Shield’6
De noden in het noorden van de provincie Aleppo blijven groot. De geboden hulp
van Nederland en andere internationale partners biedt Syriërs een kans op lokaal
niveau publieke diensten en -instituties op te bouwen, die in de afgelopen jaren
van conflict veelal waren weggeslagen. Daarnaast is het bieden van hulp van
belang om een bron van radicalisering weg te nemen en terugkeer van
extremistische organisaties zoals IS te voorkomen.
Net als in andere delen van Syrië is de situatie in het noorden van Aleppo complex.
Sinds zijn militaire operatie in het gebied heeft Turkije een zekere mate van
invloed, maar deze verschilt per stad of dorp en wordt op verschillende manieren
uitgeoefend. In de grootste stad in het gebied, Al-Bab, is het lokaal bestuur
bijvoorbeeld onafhankelijk en wordt een belangrijke rol gespeeld door
oppositiegroepen die minder dicht bij Turkije staan.
Vraag 12
Steunt Nederland projecten in het deel van Syrië dat beheerst wordt door Turkije
en zo ja, legitimeert het daarmee de Turkse bezetting van delen van Noord-Syrië?
Vindt u de door Turkije gesteunde rebellen behoren tot de ‘gematigde’ Syrische
oppositie?
Turkije steunt verschillende gewapende groepen in Syrië. Deze groepen hangen
verschillende ideologieën aan. Dit geldt ook voor de groepen die zich in de
‘Euphrates Shield Zone’ bevinden, waar de overgrote meerderheid als zijnde
gematigd kan worden beschouwd. Nederland draagt bij aan een fonds voor herstel
van publieke diensten (ziekenhuizen, scholen, nutsvoorzieningen en
infrastructuur), het zogenaamde Syria Recovery Trust Fund (SRTF). Dit fonds is ook
actief in het deel van Syrië waar Turkije militair aanwezig is.
Vraag 13
Hoe verhoudt uw standpunt7
dat Nederland geen non-lethal assistance (NLA)
verleent aan de Syrian Democratic Forces (SDF), omdat u zich zorgen maakt over
berichten van mensenrechtenschendingen door de SDF, zich tot de miljoenen die
Nederland overmaakt naar door HTS gecontroleerde en door Turkije praktisch
geannexeerde gebieden in Noord-Syrië?
Nederland verleent geen non-lethal assistance (NLA) aan groepen waar zorgen
bestaan over mensenrechtenschendingen, of dit nu de Syrian Democratic Forces
(SDF) zijn of andere groepen die elders in Syrië actief zijn.
Vraag 14
Waarom denkt u kennelijk dat jihadisten en door Turkije gesteunde islamisten in
Syrië de mensenrechten minder schenden dan de SDF, een groepering die nauw
samenwerkt met de Verenigde Staten, ISIS zeer effectief heeft bestreden en de
waarschijnlijk de meest seculiere oppositiebeweging is in heel Syrië?
De SDF hebben een relevante bijdrage geleverd aan de strijd tegen IS.
Tegelijkertijd bestaan er zorgelijke berichten over mensenrechtenschendingen en
nauwe relaties van de SDF met de PYD/YPG, die vermeende banden onderhouden
met de terroristische organisatie PKK. Het kabinet verleent derhalve geen NLA aan
de SDF.
Vraag 15
Waarom mag een groepering als de SDF, die u verdenkt van
mensenrechtenschendingen, wel luchtsteun ontvangen binnen het Nederlandse
mandaat8
, maar geen NLA?
De SDF speelden een cruciale rol in de bevrijding van Raqqa en andere delen van
Oost-Syrië op IS. Sinds januari van dit jaar is Nederland wederom actief met F-16’s
bij anti-IS operaties. Het Nederlandse mandaat sluit NLA-steun voor de SDF niet
uit. Het kabinet kiest evenwel niet voor deze vorm van steun, conform het
antwoord op vraag 14.
Vraag 16
Hoe beoordeelt u de berichten dat de White Helmets, die ook Nederlandse
hulpgelden ontvangen, zich schuldig zouden maken aan terroristische activiteiten
in Syrië?9
Bent u bereid onderzoek te doen? Zo nee, waarom niet?
Nederland staat in nauw contact met de uitvoerder en andere donoren van de
White Helmets. Het kabinet heeft geen enkele aanwijzing dat deze
beschuldigingen op waarheid berusten. Er lijkt eerder sprake van een bewuste
campagne van desinformatie die erop gericht is het werk van de White Helmets in
diskrediet te brengen. De White Helmet vrijwilligers hebben meer dan 100.000
mensen na bombardementen van het Syrische regime en zijn ondersteuners onder
het puin vandaan gehaald. Hierbij lieten 211 White Helmets het leven en raakten
er 703 gewond.
Vraag 17
Met betrekking tot Syrië over de periode 2011-2017: kunt u voor de thema’s: Nonlethal
assistance, mediation/political solution, onderwijs, persvrijheid,
mensenrechten/ rule of law, lokale capaciteitsopbouw, humanitaire hulp en
ontmijning’ aangeven:
a. Welke programma’s hiermee zijn gefinancierd
b. Welk bedrag per programma
c. Wie de aanvragen hebben ingediend?
Zie bijlage.
Vraag 18
Zou u voor Irak voor de periode 2011-2017 en voor de thema’s ‘ humanitair,
ontmijning, verzoening/transitional justice, gender/mensenrechten en economie’
kunnen aangeven:
a. Welke programma’s hiermee zijn gefinancierd
b. Welk bedrag per programma
c. Wie de aanvragen hebben ingediend?
Zie bijlage.
Vraag 19
Aan welke strijdende groepen heeft Nederland in 2017 non-lethal assistance
gegeven? Kunt u heel precies zijn welke ondersteuning gegeven is aan welke
groep op welke datum?
Het kabinet doet om veiligheidsredenen geen uitspraken over de identiteit en
locaties van de groeperingen die door het kabinet worden gesteund met non-lethal
assistance (NLA). Aanwijzingen dat bepaalde groepen westerse steun ontvangen
maakt ze voor sommige actoren in Syrië een belangrijker doelwit. De Nederlandse
NLA bestaat uit steun met een civiel karakter die groepen helpt zichzelf te
beschermen. Het gaat om zaken als voedselpakketten, medische kits, voertuigen,
communicatiemiddelen, dekens en andere basisbenodigdheden.
Vraag 20
Kunt u uitleggen waarom ISIS wel wordt aangepakt en HTS niet, terwijl beide
levensgevaarlijke jihadistische organisaties zijn die dood en verderf zaaien in de
door hen gecontroleerde gebieden?
Met de militaire bijdrage aan de internationale coalitie tegen IS geeft Nederland
sinds 2014 invulling aan het Iraakse verzoek aan de internationale gemeenschap
om hulp in de strijd tegen deze terroristische organisatie. Nederlandse militairen
verzorgen trainingen in Irak. Er zijn geen Nederlandse militairen aanwezig in Syrië.
Vanaf dit jaar zal Nederland ook weer F-16’s inzetten die ook boven Oost-Syrië
kunnen worden ingezet voor het aanpakken van strategische doelen in de
aanvoerlijnen vanuit Oost-Syrië naar Irak. Hoewel deze militaire inzet zich beperkt
tot het bestrijden van IS, voert het kabinet beleid om alle extremistische groepen,
waaronder HTS, in Syrië te bestrijden. Nederland doet dit o.a. door NLA te geven
aan gematigde groepen en door publieke diensten in oppositiegebied in Syrië zo
veel mogelijk te blijven ondersteunen en zo weerbaarheid tegen groepen als HTS
te bevorderen.
Vraag 21
Hoe beoordeelt u de mogelijkheid dat HTS’ers vanuit de regio Idlib, die aan Turkije
grenst, vrij eenvoudig naar het Westen kunnen reizen om aanslagen te plegen?
HTS heeft de afgelopen maanden een aantal belangrijke overwinningen behaald in
Idlib. HTS richt zich op dit moment primair op de strijd tegen de Syrische president
Assad en het uitschakelen van concurrerende strijdgroepen. De komende periode
zullen de ontwikkelingen rondom HTS nauwgezet worden gevolgd, niet in de
laatste plaats vanwege de potentie van nieuw conflict die deze situatie in zich
draagt en de aanslagdreiging op Westerse doelwitten.
Turkije heeft recent versterkingen aangevoerd langs zijn grens met de Syrische
grensprovincie Idlib, waar HTS een dominante positie heeft verworven. Turkije
heeft aangekondigd dat het hier, met hulp van gelieerde Syrische
oppositiestrijders, een bufferzone wil creëren in het kader van de deescalatiezones
die in besprekingen in Astana zijn overeengekomen.
Vraag 22
Heeft u kennis genomen van het rapport: “Weapons of the Islamic State” van
conflict armament research (CAR)?10
Ja.
Vraag 23
Hoe beoordeelt u het feit dat 30% van de wapens en 20% van de gevonden
munitie afkomstig is uit EU-landen en dan met name Roemenië, Bulgarije en
Hongarije?
Het grootste deel van de in Syrië en Irak aangetroffen wapens is afkomstig uit
China en Rusland. Daarnaast is een kleiner deel afkomstig uit de genoemde EUlanden.
Verreweg de meeste van de aangetroffen Oost-Europese wapens zijn
afkomstig uit de tijd van de Koude Oorlog en de periode vlak daarna. Deze wapens
worden gebruikt door zowel Syrische als Iraakse strijdkrachten. IS heeft een deel
van deze wapens buitgemaakt op de strijdkrachten van Syrië en Irak.
Vraag 24
Deelt u de mening dat het zeer noodzakelijk is om onderzoek te doen hoe zulke
grote hoeveelheden wapens uit de EU bij ISIS terecht gekomen zijn? Zo ja, hoe zult
u dan dit onafhankelijke onderzoek bevorderen?
Nee, het kabinet deelt deze mening niet. Zie antwoord 23.
Vraag 25
Kunt u deze vragen één voor één en binnen de reguliere termijn beantwoorden?
De vragen zijn zo snel mogelijk beantwoord.
1 https://www.hpdetijd.nl/2017-05-16/al-nusra-undercover-in-idlib/
2 https://www.youtube.com/watch?v=a9NyL78kDUQ
3 Antwoord opvraag 55 over de artikel 100-brief inzake de Nederlandse
bijdrage aan de internationale strijd tegen IS, Kamerstuk 27 925, nr. 617.
4 Antwoord op schriftelijke vragen gesteld door de leden Omzigt en Van
Helvert over het bericht UK foreign aid money 'diverted to extremists' in
Syria, d.d. 15 december 2017 (documentnummer 2017D37065).
5 https://www.theguardian.com/uk-news/2017/dec/04/british-aid-schemesuspended-amid-allegations-of-payments-to-syrian-jihadis
6 http://www.aljazeera.com/indepth/interactive/2015/05/syria-countrydivided-150529144229467.html
7 Antwoord op vraag 99 over de artikel 100-brief inzake de Nederlandse
bijdrage aan de internationale strijd tegen IS, Kamerstuk 27 925, nr. 617.
8 Antwoord op vraag 164 over de artikel 100-brief inzake de Nederlandse
bijdrage aan de internationale strijd tegen IS, Kamerstuk 27 925, nr. 617.
9 http://www.mintpressnews.com/investigation-white-helmets-committing-actsterror-across-syria/231597/
10 http://www.conflictarm.com/download-file/?report_id=2568&file_id=2574