Hierbij zend ik u de antwoorden op de Kamervragen van het lid Van Raan (PvdD)
over het artikel “Zo maken we het basisinkomen werkelijkheid"
Vraag 1
Bent u bekend met het artikel ‘Zo maken we het basisinkomen werkelijkheid’?1
Ja.
Vraag 2
Deelt u de mening dat op basis van het artikel gesteld kan worden dat er niet een vorm van basisinkomen
bestaat? En onderkent u hiermee dat het te kort door de bocht zou zijn om te stellen dat het basisinkomen al
is besproken binnen de Tweede Kamer en onderzocht door het Centraal Planbureau (CPB), zodat verder
onderzoek naar alternatieven onnodig is?2
Een basisinkomen wordt meestal gedefinieerd als een onvoorwaardelijk inkomen dat de overheid aan iedere
burger verstrekt. In deze vorm is in de Tweede Kamer het afgelopen jaar meermaals over het basisinkomen
gesproken.
Er zijn ook andere manieren om een minimum inkomen voor iedereen te garanderen. Over een gegarandeerd
basisinkomen (in de vorm van een negatieve inkomstenbelasting) gaat het artikel waar in vraag 1 naar wordt
verwezen.
Onderzoek naar (alternatieve vormen van) een basisinkomen moedigt het kabinet niet aan, vanuit het
principe dat iedereen die kan werken dat ook moet doen. Voor hen die dat niet kunnen, biedt de overheid
gerichte inkomensondersteuning. De garantie van een inkomen, ongeacht of iemand kan werken of niet,
draagt niet bij aan dit principe.
Vraag 3
Deelt u de mening dat tot op heden de vorm van basisinkomen, zoals in het artikel aangedragen wordt, nog
niet binnen de Tweede Kamer is onderzocht?3
Over een basisinkomen in de vorm van een onvoorwaardelijke uitkering is meerdere malen in de Tweede
Kamer gesproken. Over een basisinkomen in de vorm van een negatieve inkomstenbelasting is bij mijn weten
niet eerder gesproken.
Vraag 4
Kunt u aangeven hoe de Participatiewet bijdraagt aan het terugdringen van de grote groep arme werkenden
in Nederland die onder de armoedegrens leeft?4 Vindt u dat deze wettelijke verantwoordelijkheid in de
Participatiewet verankerd zou moeten zijn? Zo nee, waar ligt deze wettelijke verantwoordelijkheid dan wel?
De Participatiewet biedt gemeenten de mogelijkheid om ook werkenden ondersteuning te bieden. Zo kunnen
gemeenten op basis van de Participatiewet mensen die werken, maar die hierdoor onvoldoende inkomen
verwerven om boven de bijstandsnorm uit te komen, ondersteunen bij het zoeken naar een baan met
voldoende uren om uit de bijstand te komen en het inkomen van deze mensen aanvullen tot bijstandsniveau.
Ook biedt de Participatiewet de mogelijkheid om werkenden die moeilijk rond komen, op basis van individueel
maatwerk, ondersteuning te bieden via de bijzondere bijstand. De invulling van dit beleid binnen de wettelijke
kaders is gedecentraliseerd naar gemeenten.
Vraag 5
Klopt het, zoals wordt voorgesteld in het artikel, dat de basiszekerheid, welke niet de arbeidsparticipatie
tracht te vergroten maar om een leven zonder armoede een recht te maken in plaats van een gunst, losstaat
van de Participatiewet? Zo nee, kunt u dit toelichten?
Vraag 6
Klopt het dat de Participatiewet, ondanks het tijdelijk besluit experimenten Participatiewet (Stb. 2017, 69) en
de Tijdelijke regeling experimenten Participatiewet (Stcrt. 2017, 10881), experimenten met een basisinkomen
of basiszekerheid in de weg staat? Zo ja, waarom? Zo nee, waarom niet?
Antwoord 5 en 6
De garantie van een minimuminkomen gaat in tegen een aantal centrale elementen van de Participatiewet.
Een basiszekerheid of basisinkomen kan daarom niet naast de Participatiewet bestaan en niet los gezien
worden van de Participatiewet.
Ten eerste is de Participatiewet gebaseerd op het principe dat iedereen die kan werken dat moet doen. Werk
biedt immers de beste sociale zekerheid en werk (en in sommige gevallen meer uren werken) is tevens de
beste weg uit armoede. Werken is ook van groot belang voor de economische houdbaarheid van de sociale
zekerheid. Betaald werk zorgt er voor dat gerichte inkomensondersteuning geboden kan worden aan hen die
niet zelf in hun levensonderhoud kunnen voorzien. Een basiszekerheid of basisinkomen zal de prikkel om te
gaan werken voor mensen met een inkomen tot het niveau van de basiszekerheid sterk verminderen. Dit
staat dus haaks op de doelen uit de Participatiewet. Voor de houdbaarheid van onze sociale zekerheid is het
juist van groot belang dat mensen betaald werk hebben wanneer dat mogelijk is.
Daarnaast betreft de invoering van een basisinkomen zoals beschreven in het artikel een aanzienlijke
stelselwijziging. Het kabinet kiest voor het huidige systeem van sociale zekerheid, dat gekenmerkt wordt door
gerichte inkomensondersteuning, veelal met een activerend karakter op basis van maatwerk. Het kabinet is
dan ook geen voorstander van een experiment met het basisinkomen.
Vraag 7
Klopt het dat alleen gemeenten die de Participatiewet naar de letter uitvoeren mogen gaan meedoen aan de
experimenten met de bijstand? Geldt dit ook voor experimenten met een basisinkomen of basiszekerheid?
Eén van de voorwaarden om te mogen experimenteren op basis van het Tijdelijk besluit Participatiewet en de
regeling is dat gemeenten de Participatiewet rechtmatig uitvoeren. Mijn ambtsvoorganger heeft eerder uw
Kamer laten weten dat van de gemeenten die een verzoek indienen om te mogen experimenteren, alle
voorgeschreven verordeningen in overeenstemming moeten zijn met de wettelijke bepalingen van de
Participatiewet.5
Overigens is er op basis van dit besluit geen sprake van experimenten met een
basisinkomen of basiszekerheid, en kan dit er ook niet zijn (zie ook antwoord op vraag 5 en 6).
Vraag 8
Hoeveel gemeenten hebben in de afgelopen vijf jaren een verzoek ingediend om te experimenteren met een
basisinkomen of basiszekerheid? Hoeveel daarvan hebben doorgang gekregen? Hoeveel daarvan zijn
omgezet in een experiment met de bijstand? Wordt de omzetting in een experiment met de bijstand door u
en de betrokkenen vanuit de gemeenten gezien als een volwaardig alternatief? Zo ja, waarom? Zo nee,
waarom niet?
Er zijn door gemeenten geen verzoeken ingediend bij SZW om te mogen experimenteren met een
basisinkomen of basiszekerheid. Voor een experiment met een basisinkomen hebben gemeenten ook geen
juridische grondslag. Zoals eerder aangegeven is het kabinet geen voorstander van een experiment met het
basisinkomen.
Vraag 10
Deelt u de mening dat het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, los van de verhoging van de
arbeidsparticipatie en meer betaald werk, een breed scala aan mogelijkheden heeft om doelen na te streven
om Nederland in brede zin welvarender te maken, zoals het ontplooien van maatschappelijke activiteiten door
meer vrije tijd voor vrijwilligerswerk, innovatie en de zorg voor het gezin en/of anderen?
De missie van SZW luidt: “Werk en bestaanszekerheid voor iedereen: samen werken voor samen leven.” Werk
is van groot belang voor zowel het individu als de samenleving. Voor een individu draagt werk bij aan
zelfrespect en ontplooiing. Tegelijkertijd is betaald werk nodig voor de economische houdbaarheid van het
sociale systeem, zie ook antwoord op vraag 5. Om een vangnet te kunnen bieden aan mensen die niet zelf in
hun levensonderhoud kunnen voorzien, is het van belang dat we bijdragen aan de sociale zekerheid door te
werken wanneer mogelijk.
Vraag 11
Bent u bereid om experimenten met een basiszekerheid of basisinkomen door gemeenten toe te staan om
het aantal mensen dat in Nederland in armoede leeft terug te dringen? Zo nee, waarom niet?
Nee, zie ook mijn antwoord op vragen 5 en 6. Het kabinet wil armoede terugdringen via andere maatregelen.
Werk (of in sommige gevallen meer uren werken) is de beste weg uit armoede. Om dat te stimuleren is
‘werken moet lonen’ een belangrijk uitgangspunt in het Regeerakkoord. Daarnaast wil het kabinet dat
mensen in de bijstand meer perspectief krijgen om weer aan het werk te komen. Hierover gaat het kabinet in
gesprek met gemeenten. Ook komt het kabinet met een kabinetsbrede aanpak schulden. Bovendien trekt het
kabinet extra geld uit voor het voorkomen van schulden en het bestrijden van armoede, in het bijzonder
onder (gezinnen met) kinderen. Hiervoor is 30 miljoen euro beschikbaar in 2018, 25 miljoen euro in 2019 en
25 miljoen euro in 2020.
Vraag 12
Bent u bereid om experimenten met een basisinkomen door gemeenten toe te staan om Nederland in brede
zin welvarender te maken? Zo nee, waarom niet?
Nee. Zie mijn antwoord op vragen 5 en 6.
1 1de Correspondent, 15 november 2017: https://decorrespondent.nl/6705/zo-maken-we-het-basisinkomenwerkelijkheid/712263172005-bc7eb9de
2 ) https://www.cpb.nl/sites/default/files/publicaties/download/cpb-policy-brief-2015-02-de-effectiviteit-van-fiscaalparticipatiebeleid.pdf
3 “gegarandeerde basisinkomen. Of zoals economen het noemen: de negatieve inkomstenbelasting. Dit klinkt weer
ingewikkeld, maar het is best eenvoudig. Op dit moment moet iedere werkende Nederlander belasting betalen. Met een
negatieve inkomstenbelasting zou het ook de andere kant op werken. Verdien je niet genoeg om boven de armoedegrens
uit te komen? Dan maak je geen geld over naar de Belastingdienst, maar maakt de Belastingdienst geld over naar jou.”
4 https://decorrespondent.nl/7332/1-op-de-7-nederlanders-heeft-betaald-werk-maar-leeft-altijd-inonzekerheid/778868542452-9aa180ce
https://digitaal.scp.nl/armoedeinkaart2016/werkende_en_niet-werkende_armen/
https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2017/06/meer-huishoudens-langdurig-onder-lage-inkomensgrens-in-2015
https://joop.bnnvara.nl/nieuws/werken-en-toch-arm-nederland
5 Aanhangsel Handelingen II 2016/17, nr. 1019