792 Vragen van de leden Özütok (GroenLinks) en Van Raak (SP) aan de Ministers
van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en van Sociale Zaken en
Werkgelegenheid over het onderzoek «Verkenning Meldprocedures en
Integriteitsvoorzieningen 2017» (ingezonden 29 november 2017).
Antwoord van Minister Ollongren (Binnenlandse Zaken en
Koninkrijksrelaties), mede namens de Minister van Sociale Zaken en
Werkgelegenheid (ontvangen 27 december 2017).
Vraag 1
Kent u het onderzoek «Verkenning Meldprocedures en Integriteitsvoorzieningen
2017»?1
Ja.
Vraag 2
Hoe beoordeelt u het feit dat slechts 48 procent van de bedrijven en
instellingen voldoet aan alle wettelijke verplichtingen voor de meldprocedure?
Op 1 juli 2016 is de Wet Huis voor klokkenluiders in werking getreden. Deze
wet regelt dat werkgevers bij wie in de regel tenminste vijftig personen
werkzaam zijn een meldprocedure voor vermoedens van misstanden moeten
hebben. Het op 1 juli 2016 geopende Huis voor klokkenluiders heeft nu door
middel van een verkenning onder ondernemingsraden onderzocht of
werkgevers deze wettelijke verplichting naleven. De resultaten van het
onderzoek laten zien dat de meeste organisaties met een ondernemingsraad
een meldprocedure hebben: van de 432 respondenten zegt 79% dat hun
organisatie een meldprocedure heeft en 8% zegt dat er op dit moment aan
wordt gewerkt. Volgens de ondernemingsraden heeft echter in totaal 48% van
de werkgevers een meldregeling die is ingevoerd of aangepast naar
aanleiding van de Wet Huis voor klokkenluiders. Daaruit volgt dat 52% van de
werkgevers nog niet beschikt over een meldregeling die voldoet aan alle
wettelijke verplichtingen. Deze resultaten laten zien dat we er nog niet zijn,
maar tegelijkertijd is het hoopvol te noemen dat de nieuwe wet werkgevers
wel al in beweging heeft gebracht. Uit het onderzoek blijkt dat in de private
sector bijna een kwart van de huidige meldprocedures in ingevoerd vanwege
de nieuwe wet. Wij constateren dat er voor veel werkgevers dus nog werk
aan de winkel is. Het is immers van groot belang dat alle werkgevers die het
betreft de wettelijke verplichting om een procedure vast te stellen conform
artikel 2 van de Wet Huis voor klokkenluiders zullen naleven.
Vraag 3
Deelt u de zorgen over het feit dat bij veel organisaties de organisatiecultuur
nog niet zodanige is dat werknemers zich vrij voelen om zaken te melden. Zo
nee, waarom niet?
Ja. Een veilige werkcultuur, waarin ongewenst gedrag bespreekbaar kan
worden gemaakt, is cruciaal om misstanden te voorkomen en adequaat te
handelen als misstanden zich voordoen. Uit de door het Huis voor klokkenluiders
uitgevoerde verkenning blijkt dat een open, veilige meldcultuur nog lang
niet vanzelfsprekend is bij werkgevers. Slechts een minderheid van de
ondernemingsraden denkt dat werknemers een vermoeden van een misstand
durven melden. Wel bevat in dit verband de eerste zin van de slotconclusie
van de verkenning een positieve constatering: «Over het algemeen zijn
werkgevers al goed op weg om te zorgen voor een veilige meldcultuur in hun
organisatie». Voortbouwend op deze goede basis zullen werkgevers zich
(nog) meer moeten gaan inspannen om een veilige meldcultuur te creëren.
Daaraan kan de belangrijke aanbeveling die het Huis voor klokkenluiders doet
aan de medezeggenschap worden toegevoegd: «Wij roepen medezeggenschapsorganen
op om zich pro-actiever op te stellen op gebied van integriteit.
Er is voldoende grond om de werkgever in het belang van de organisatie aan
te zetten tot het voeren van integriteitsbeleid. Doet een werkgever dit niet uit
zichzelf, dan ligt hier een belangrijke verantwoordelijkheid voor de ondernemingsraad».
Het Ministerie van SZW zal ook in 2018 aandacht besteden aan het belang
van een veilige werkcultuur, onder meer door het organiseren van bijeenkomsten
en door het extra onder de aandacht brengen van ontwikkelde instrumenten,
zoals de koerskaart ongewenst gedrag, een brochure voor leidinggevenden
en een roadmap om ondernemingsraadsleden te helpen ongewenst
gedrag in hun bedrijf of organisatie tegen te gaan. Ook voert het ministerie
op dit moment onderzoek uit naar de positie en mogelijke versterking van de
rol van de vertrouwenspersoon ongewenste omgangsvormen. De resultaten
van dit onderzoek worden in het voorjaar van 2018 verwacht.
Vraag 4
Hoe beoordeelt u het feit dat werknemers in de semipublieke sector het minst
positief zijn over de organisatiecultuur?
Uit het onderzoek blijkt dat ondernemingsraden uit de semipublieke sector
het meest kritisch zijn op de cultuur in hun organisatie. Wij sluiten ons ten
aanzien van deze sector dan ook krachtig aan bij de algemene conclusie en
aanbevelingen van het Huis voor klokkenluiders waarin werkgevers worden
opgeroepen om te handelen, zodat er een veilige meldcultuur ontstaat en
waarin ondernemingsraden worden gestimuleerd om werkgevers zo nodig
aan te zetten tot het voeren van integriteitsbeleid in het belang van de
organisatie.
Vraag 5
Hoe kan de organisatiecultuur bij organisaties zonder ondernemingsraad
dusdanig worden verbeterd, dat ook daar medewerkers tevreden zijn over de
organisatiecultuur en dat de meldingsbereidheid groter wordt?
Het onderzoek heeft zich alleen gericht op organisaties met een ondernemingsraad.
Inzicht in de stand van zaken bij organisaties zonder ondernemingsraad
ontbreekt. Het Huis voor klokkenluiders wijst erop dat het niet
voor de hand ligt dat organisaties zonder ondernemingsraad het beter doen
bij het creëren van een veilig meldklimaat. Kleine bedrijven hebben echter
niet altijd de middelen om te investeren in integriteitsvoorzieningen.
Het Huis voor klokkenluiders wijst daarom op de mogelijkheid van samenwerking
met branchegenoten. «Hier ligt een taak voor de brancheorganisaties: zij
moeten hun verantwoordelijkheid nemen en hun leden actief adviseren over,
ondersteunen bij en aansporen tot verbetering van hun integriteitsbeleid. Dit
kan met voorzieningen zoals gedeelde vertrouwenspersonen en toegang tot
goede interne onderzoekers». Wij onderschrijven de door het Huis in dit
verband gedane aanbevelingen. Deze kunnen substantieel bijdragen aan
verbetering van de organisatiecultuur en vergroting van de meldingsbereidheid
van werknemers bij kleine bedrijven.
1 https://huisvoorklokkenluiders.nl/nieuws/ondernemingsraden-slechts-op-drie-werknemersdurft-misstand-melden/