Antwoorden op Kamervragen van de Kamerleden Marijnissen (SP) en Futselaar (SP)
over het bericht dat er een studentenstop is aan de verpleegkunde opleidingen
(2017Z15011).
1
Hoe kijkt u aan tegen de studentenstop van de verpleegkunde opleidingen in het
licht van het enorm nijpende tekort aan verpleegkundigen? Kunt u uw antwoord
toelichten? 1)
Gelet op de toenemende zorgvraag is het belangrijk dat scholieren, die
belangstelling hebben voor dit werk, dit ook kunnen gaan doen. Gelukkig stijgt de
instroom van studenten in het zorgonderwijs, dit geldt vooral voor de opleiding
hbo-verpleegkunde. Voor het schooljaar 2017-2018 leiden de hogescholen circa
2000 extra voltijd studenten op. Om goed te kunnen opleiden, is een verantwoorde
groei van opleidingsplekken nodig. De kwaliteit van de opleiding moet immers
behouden blijven en er moeten genoeg stageplaatsen zijn. Onderwijsinstellingen
en werkgevers zijn ambitieus in hun doelstellingen, ze zetten zich in voor
maximale verantwoorde groei van het aantal studenten en voor kwalitatief goed
onderwijs. Ondanks het invoeren van een numerus fixus bij 10 van de 17
hogescholen blijft het aantal plaatsen groeien, maar blijft de groei beheersbaar en
daardoor verantwoord. Niet alle hogescholen hanteren een numerus fixus en de
grens bij de hogescholen, die er wel één hanteren, ligt op een dusdanig niveau dat
de verwachting van de hogescholen is dat alle studenten die dat willen, een hbo-v
opleiding kunnen volgen.
2
Kunt u aangeven hoe groot het tekort aan stageplekken voor verpleegkundigen is?
Bent u bereid dit uit te zoeken en de Kamer hierover te informeren? Zo nee,
waarom niet?
Volgens het Landelijk Overleg Opleiding Verpleegkunde zijn er geen harde
gegevens over studenten die hun studie hebben moeten stoppen vanwege een
tekort aan stageplaatsen. Voor hogescholen gaat het vooral om de kwaliteit van
stageplaatsen die is vereist om tot een goed eindniveau van de student te komen.
Een belangrijk element in deze is de begeleiding van een hbo-student door een
professional met hbo-niveau. Hogescholen nemen verschillende stappen om de
kwaliteit hoog te borgen. Bijvoorbeeld met duostages van eerstejaars en
vierdejaars, buddy projecten, leerafdelingen waar ook een docent lesgeeft in de
instelling of zorginnovatiecentra.
3
Welke maatregelen gaat u treffen om ervoor te zorgen dat er voldoende
stageplekken zijn om de verpleegkunde studenten te kunnen opleiden? Kunt u
toelichten hoe en wanneer dit tot een oplossing van het tekort aan stageplekken
gaat leiden?
Met de brieven over de arbeidsmarkt voor zorgpersoneel van 12 juli en 26
september jongstleden bent u geïnformeerd over de maatregelen die al worden
genomen voor een maximale verantwoorde groei in opleidingsplekken.
Werkgevers en hogescholen hebben zich verbonden aan de arbeidsmarktagenda
Aan het werk! Ze zijn in de regio gezamenlijk verantwoordelijk voor de afstemming
van vraag en aanbod op de arbeidsmarkt, de benodigde vernieuwing van het
onderwijs en de beschikbaarheid van voldoende en kwalitatief goede stages. Ik
steun de sector hierin actief door middel van het Stagefonds (€112 miljoen euro
per jaar) waarbij nog nadrukkelijker dan voorheen wordt ingezet op stages voor
beroepen in de zorg waar een tekort dreigt. Naast deze lopende initiatieven ga ik
in 2018 samen met het ministerie van OCW opnieuw in gesprek met
opleidingsinstellingen over de numerus fixus voor de hbo-opleiding
verpleegkunde. De combinatie van een regionale aanpak, financiële ondersteuning
vanuit VWS en goede afspraken over de toegang tot hbo-v opleidingen moet
ervoor zorgen dat er voor hbo-v studenten voldoende kwalitatief goede opleidingsen
stageplaatsen zijn.
4
Maakt u zich ook zorgen over signalen dat stagiairs worden ingezet om
personeelstekorten van verpleegkundigen op te vullen? Bent u ervan op de hoogte
hoe vaak dit voorkomt? Hoe gaat u dit voorkomen? Kunt u uw antwoord
toelichten?
Ik ken deze signalen niet, ook bij de Inspectie voor Gezondheidszorg en Jeugd i.o.
zijn ze niet bekend. Ik zou het zorgelijk vinden als de inzet van stagiairs nadelige
gevolgen heeft voor de kwaliteit van de geleverde zorg. Zorginstellingen zijn op
basis van de Wet kwaliteit, klachten en geschillen in de zorg (Wkkgz) verplicht om
goede zorg te leveren en moeten beschikken over een kwaliteitssysteem om dit te
monitoren. Het is aan de zorginstellingen om hieraan invulling te geven en te
bepalen op welke manier stagiairs in hun instelling worden ingezet. Een stage is
onderdeel van de opleiding en vindt onder begeleiding plaats. Als stagiairs worden
ingezet voor het in opdracht verrichten van voorbehouden handelingen, moeten ze
hiervoor wel voldoende bekwaam zijn en moet dit gebeuren onder supervisie van
de beroepsbeoefenaar aan wie de handeling is voorbehouden. Een stagiair kan,
gelet op het opleidingsaspect en de vereiste supervisie bij het verrichten van
voorbehouden handelingen, een verpleegkundige niet vervangen. Ik vertrouw erop
dat zorginstellingen hierin hun verantwoordelijkheid nemen.
5
Hoe kijkt u aan tegen het bericht dat verpleegkundigen veel tijd kwijt zijn aan
taken als post wegbrengen, afvalbakken opruimen, wificodes regelen en andere
taken die ten koste gaan van de directe zorg, dit in het licht van het tekort aan
verpleegkundigen?
Om het tekort aan verpleegkundigen te verminderen zet ik de komende tijd in op
het aantrekken van meer mensen in de zorg, het behoud van mensen voor de zorg
en het gebruik van innovatie en technologie door middel van de
Arbeidsmarktagenda Aan het werk!. Onderwijs, werkgevers en overheid werken op
regionaal niveau samen aan een concrete uitwerking van de agenda en VWS
steunt dit met een totaalbedrag van €347 miljoen voor het verbeteren van het
beeld van werken in de zorg, loopbaanoriëntatie en begeleiding en voor op-, bij-,
en nascholing van medewerkers. Dit geldt ook nadrukkelijk voor mensen met een
lager opleidingsniveau die een belangrijke toegevoegde waarde hebben waar het
gaat om de kwaliteit van leven van patiënten. Veel verzorgende taken, waarvoor
nu vaak –onnodig- hoger opgeleiden worden ingezet, kunnen door deze groep
worden vervuld. Met deze middelen kunnen ruim 50.000 kwalificerende
scholingstrajecten worden aangebonden en ruim 100.000 gerichte trainingen en
opleidingsmodules. Ook worden mensen ondersteund in hun loopbaankeuze en in
duurzame inzetbaarheid.
6
Hoe wordt de €112 miljoen uit het Stagefonds Zorg ingezet om deze problemen op
te lossen? Wie is eindverantwoordelijk voor het organiseren van meer
stageplekken of wordt dit enkel overgelaten aan hogescholen en werkgevers? Kunt
u uw antwoord toelichten? 2)
De €112 miljoen uit het Stagefonds Zorg wordt ingezet als een tegemoetkoming in
de kosten van het bieden van een stageplaats en begeleiding op de stageplaats
door zorgaanbieders. Zorgaanbieders die een stageplaats gerealiseerd hebben
voor een student van in de subsidieregeling stageplaatsen zorg II gespecificeerde
zorgopleidingen komen in aanmerking voor een subsidie. De verdeling van het
budget over de verschillende opleidingen wordt periodiek herzien zodat de inzet
van de middelen aansluit op de verwachte arbeidsmarktsituatie voor de
verschillende beroepen waartoe wordt opgeleid. Voor stageplaatsen die
gerealiseerd worden bij opleidingen tot tekortberoepen is een hogere vergoeding
per gerealiseerde stageplaats beschikbaar. Aldus wordt het aanbieden van
stageplaatsen voor studenten in die opleidingen aantrekkelijker. Het Stagefonds
Zorg is één van de instrumenten die ik hiertoe inzet.
Het organiseren van voldoende stageplaatsen is een gezamenlijke
verantwoordelijkheid van de onderwijsinstellingen en de werkgevers in zorg en
welzijn. Het is van belang dat onderwijsinstellingen en zorg -en welzijnsinstellingen
in de regio hier met elkaar het gesprek over aangaan en samen gaan werken. Via
het ‘Zorgpact1
’ wordt de samenwerking in de regio tussen onderwijsinstellingen ,
werkgevers in de zorg – en welzijn en de overheid gefaciliteerd. Het Zorgpact roept
deze partijen op om gezamenlijk verantwoordelijkheid te nemen voor het opleiden
in de regio. Ook in de uitwerking van de hierboven genoemde arbeidsmarktagenda
is aandacht voor het belang van voldoende en goede stageplaatsen. Sociale
partners committeren zich eraan om vanaf 2018 voldoende stage- en
opleidingsplaatsen inclusief de bijbehorende begeleiding te bieden. De
onderwijsorganisaties werken aan voldoende (zij-) instroom in het mbo en hbo om
de stage- en opleidingsplaatsen in te vullen. Op regionaal niveau werken 14
regionale werkgeversorganisaties, aangesloten bij RegioPlus, samen met andere
partijen aan oplossingen op regionaal niveau met Regionale Actieplannen Aanpak
Tekorten (RAAT). In verschillende regio’s hebben onderwijsinstellingen en
werkgevers afspraken gemaakt over het aantal stageplaatsen.
7
In het licht van het tekort van verpleegkundigen, vindt u het wenselijk dat in de
afgelopen jaren verdwenen zorgbanen (niveau 1 en 2) en ontslagen
zorgmedewerkers terugkomen? Zo ja, welke maatregelen bent u bereid te treffen
om ervoor te zorgen dat deze zorgbanen en de ontslagen medewerkers weer
terugkomen?
8
Bent u ervan op de hoogte dat de Beroepsvereniging Verzorgenden
Verpleegkundigen (V&VN) aangeeft dat de werkdruk van verpleegkundigen
verlicht kan worden door gunstiger roosters en contracten met meer zekerheid?
Welke maatregelen bent u bereid te nemen om ervoor te zorgen dat dit ook
daadwerkelijk gebeurt? Kunt u dit toelichten?
9
Weet u dat verpleegkundigen op 20 november 2017 een landelijke actiedag
hebben aangekondigd? Hoe beoordeelt u het feit dat verpleegkundigen blijkbaar
eerst in actie moeten komen voordat ze gehoord worden? Bent u bereid om de
eisen van de verpleegkundigen in te willigen? Zo ja, kunt u toelichten op welke
manier u dit gaat doen? Zo neen, kunt u dit toelichten? 3)
Ik deel uw zienswijze dat, met de huidige krappe arbeidsmarkt voor
verpleegkundigen en verzorgenden, iedereen die een bijdrage kan leveren aan
goede zorg nodig is. Daarom zet dit kabinet in op een ambitieuze implementatie
van de arbeidsmarktagenda Aan het werk!, waarover op 7 juli een akkoord is
bereikt. Hiermee zetten we in op voldoende mensen voor de zorg, het behoud van
mensen van de zorg en een andere manier van werken die nodig is voor het
borgen van kwaliteit. De inzet van mensen van alle opleidingsniveaus en aandacht
voor de juiste werkomstandigheden, zoals gunstigere roosters en contracten, zijn
onderdeel van deze brede inzet.
Op dit moment zijn partijen op regionaal niveau hard aan de slag met het
ontwikkelen van regionale actieplannen tegen de tekorten. Sinds 21 november
kunnen zorginstellingen een beroep doen op de eerste €30 miljoen van de €325
miljoen voor op-, bij- en nascholing van nieuwe medewerkers en met ontslag
bedreigde medewerkers. Voorwaarde, naast een eigen bijdrage, is een
aantoonbare commitment op de brede regionale aanpakken.
Deze aanpak sluit aan op uw zorgen en die van de V&VN. De landelijke actiedag
gericht op minder regeldruk heb ik actief gesteund
1 Het zorgpact is een programma ondersteund door de ministeries van VWS, OCW
en SZW om de regionale samenwerking tussen zorg en welzijn, overheid en
onderwijs te verbeteren (www.zorgpact.nl)